Thuế mới: Việt Nam có còn cơ hội đàm phán?

Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa ký sắc lệnh về thuế đối ứng đối với 69 đối tác thương mại, trong đó Việt Nam chính thức chịu mức thuế 20%, hiệu lực bắt đầu từ 7/8.

Thái Lan trước đây bị ông Trump đe dọa áp thuế 36%, nay đã được giảm về 19%, bằng với mức thuế mới của Campuchia.

"Đây là tin tốt nhất cho người dân và kinh tế Campuchia để tiếp tục phát triển đất nước," Thủ tướng Campuchia Hun Manet viết trên Facebook nhận xét về mức thuế nói trên.

Thái Lan và Campuchia là hai quốc gia gần đây có xung đột vũ trang tại các tỉnh biên giới, và ông Trump đã đã dùng thuế quan như một đòn bẩy buộc họ phải ngừng bắn.

Mức thuế 19% cũng được áp dụng cho hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ từ Indonesia và Philippines.

Trong khi đó, Việt Nam vẫn phải chịu mức thuế 20%, cao hơn 1 điểm phần trăm so với một số đối thủ cạnh tranh trong khu vực.

Mức thuế 20% của Việt Nam trước đó đã được ông Trump thông báo trên mạng xã hội Truth Social vào ngày 2/7, và đến nay vẫn không thay đổi.

Mức thuế nói trên đưa Việt Nam vào thế cạnh tranh bất lợi do những quốc gia như Indonesia, Thái Lan, Campuchia và Philippines đều là đối thủ cạnh tranh sản xuất trong khu vực.

Đã có thông tin về việc Việt Nam không hài lòng với mức thuế 20% nói trên và đã tiếp tục tìm cách đàm phán với Mỹ sau khi ông Trump công bố mức thuế cho quốc gia này vào ngày 2/7.

Theo các nguồn tin của Politico và Bloomberg, mức thuế mà Việt Nam mong muốn là 11% hoặc từ 10-15%.

Việt Nam, tương tự như những nền kinh tế dựa vào xuất khẩu và vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) làm động lực tăng trưởng chủ yếu, khả năng cạnh tranh về thuế – thậm chí chỉ chênh lệch từng điểm phần trăm – đặc biệt tại những thị trường lớn như Mỹ, có ý nghĩa quan trọng.

Chẳng hạn, hôm 23/7, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr đã tuyên bố rằng việc giảm được một điểm phần trăm, từ 20% xuống còn 19%, với Mỹ "một thành tựu đáng kể."

Bangladesh, đối thủ cạnh tranh về mặt hàng may mặc của Việt Nam, chịu mức thuế 20%.

Tổng thống Donald Trump hôm 28/7 tuyên bố rằng phần lớn các đối tác thương mại nếu không đạt được các thỏa thuận song phương với Mỹ sẽ sớm phải đối mặt với mức thuế suất từ 15% đến 20% đối với hàng hóa xuất khẩu vào thị trường này.

Đến ngày 31/7, theo sắc lệnh của ông Trump, một số đối tác thương mại "mặc dù đã tham gia đàm phán, nhưng đã đưa ra các điều khoản mà theo tôi là không đủ để giải quyết sự mất cân bằng trong mối quan hệ thương mại của chúng ta hoặc không phù hợp với Hoa Kỳ về các vấn đề kinh tế và an ninh quốc gia."

Trong khi đó, một số nước bị áp thuế mới đã đạt được các thỏa thuận giảm thuế quan và một số không có cơ hội đàm phán với chính quyền của ông Trump.

Tuy nhiên, so với nhiều quốc gia khác cũng chịu thuế "đối ứng" của Mỹ, những mức thuế nói trên có thể nói là tương đối nhẹ.

Trong khi Syria phải chịu mức thuế 41%, Lào và Myanmar nhận mức 40%.

Mức thuế 39% được áp lên hàng hóa của Thụy Sĩ, 35% đối với Canada, 25% đối với Ấn Độ và 20% đối với Đài Loan.

Ông Trump cho biết việc tăng thuế với hàng hoá Canada là do nước này đã "không hợp tác" trong việc hạn chế dòng chảy thuốc giảm fentanyl vào Hoa Kỳ.

Mức thuế cao hơn đối với hàng hóa Canada trái ngược hoàn toàn với quyết định của Trump cho phép Mexico được hoãn áp thuế 30% đối với nhiều mặt hàng trong 90 ngày để có thêm thời gian đàm phán một hiệp định thương mại rộng hơn.

Đáng chú ý, Brazil bị ông Trump đánh thuế đối ứng ở mức cao lên đến 50%.

Sắc lệnh nêu rõ hàng hóa từ tất cả các quốc gia khác không được liệt kê trong phụ lục sẽ phải chịu mức thuế suất 10% của Hoa Kỳ.

Thuế trung chuyển 40%

Trước đây, khi công bố mức thuế quan áp lên Việt Nam, ông Trump đưa ra hai mức: 20% cho hàng sản xuất tại Việt Nam và 40% đối với hàng trung chuyển.

Sau đó, khi tuyên bố mức thuế thỏa thuận đối với một số quốc gia khác, ví dụ như Indonesia và Philippines, ông Trump không đề cập tới mức thuế trung chuyển, gây ra những suy đoán về việc chỉ riêng Việt Nam phải nhận mức thuế này.

Tuy nhiên, trong sắc lệnh hành pháp mà ông Trump ký ban hành ngày 31/7 giờ Mỹ, có riêng một mục cho hàng trung chuyển, nêu rõ những mặt hàng mà Cơ quan Hải quan và Biên phòng Hoa Kỳ (CBP) xác định là đã được trung chuyển nhằm né thuế sẽ phải chịu mức thuế là 40%.

Ngoài ra, CBP sẽ không cho phép, theo quy định pháp luật hiện hành, giảm nhẹ hoặc miễn trừ các chế tài đã được áp dụng đối với hàng nhập khẩu bị phát hiện là đã được trung chuyển nhằm né tránh nghĩa vụ thuế.

Cũng theo sắc lệnh này, Bộ trưởng Thương mại và Bộ trưởng An ninh Nội địa, thông qua lãnh đạo của CBP và phối hợp với Đại diện Thương mại Hoa Kỳ, sẽ công bố định kỳ 6 tháng một lần danh sách các quốc gia và cơ sở cụ thể có liên quan đến các hành vi lách thuế, nhằm phục vụ cho công tác mua sắm công, đánh giá an ninh quốc gia và thẩm định thương mại.

Sắc lệnh này không nói chi tiết cách Mỹ định nghĩa "trung chuyển".

Sự mơ hồ của cụm từ này được đánh giá là một rủi ro cho Việt Nam nếu Mỹ tận dụng "trung chuyển" để đạt được mục tiêu chính trị - chẳng hạn như nhằm vào hàng hóa Trung cộng.

Để ngỏ cánh cửa đàm phán

Trong cuộc điện thoại với NBC News vào tối 31/7 giờ Mỹ, ông Trump khẳng định mọi việc đang diễn ra "rất tốt, rất suôn sẻ". Ông ca ngợi các mức thuế mới quy mô lớn mà ông vừa áp đặt đối với hàng nhập khẩu từ các đối tác thương mại toàn cầu.

Tổng thống Mỹ cũng cho biết chỉ còn vài giờ trước thời hạn nửa đêm mà chính ông tự đặt ra cho các thỏa thuận thương mại, nên "đã quá muộn" để các quốc gia khác tránh được mức thuế sẽ chính thức có hiệu lực trong tuần tới, điều này đã được ông cụ thể hóa trong một sắc lệnh hành pháp mới.

Tuy nhiên ông Trump nói thêm rằng ông vẫn sẵn sàng lắng nghe những đề nghị hấp dẫn: "Điều đó không có nghĩa là bốn tuần nữa sẽ không có ai đến và nói rằng chúng ta có thể đạt được một thỏa thuận nào đó."

Ông Trump cũng khoe về khoản thuế quan mà Mỹ đã thu được – 26 tỷ USD chỉ trong tháng Sáu, theo số liệu từ Bộ Tài chính – và cho biết con số đó sẽ còn tăng mạnh trong thời gian tới.

"Chúng ta sẽ thu về hàng trăm tỷ USD, và rất nhanh chóng," ông nói.

Khi được hỏi liệu ông có lo ngại về việc giá hàng nhập khẩu có thể tăng vọt hay không, ông Trump trả lời: "Thứ duy nhất đang tăng vọt chính là hàng trăm tỷ USD đang đổ vào."

Tuy nhiên, theo dữ liệu chính thức mới nhất, các nhà kinh tế đã bắt đầu nhận thấy dấu hiệu các khoản thuế quan của ông Trump đã bắt đầu ảnh hưởng tới giá tiêu dùng tại Mỹ.

Một số mặt hàng nhập khẩu – như các thiết bị gia dụng lớn, máy vi tính, dụng cụ thể thao, sách và đồ chơi – đã ghi nhận mức tăng giá rõ rệt trong tháng Sáu.

Các nhà nghiên cứu tại Phòng Thí nghiệm Giá cả của Trường Kinh doanh Harvard, nơi đang theo dõi tác động của các biện pháp thuế quan năm 2025 theo thời gian thực bằng cách sử dụng dữ liệu trực tuyến từ bốn nhà bán lẻ lớn của Mỹ, đã phát hiện rằng giá hàng nhập khẩu vào Mỹ và các sản phẩm trong nước đang bị thuế quan ảnh hưởng đang tăng nhanh hơn trong năm 2025 so với các mặt hàng nội địa không chịu tác động của thuế.