Có gì bí ẩn trong bản kế hoạch hòa bình bí mật của Mỹ về Ukraine?

Theo một số hãng truyền thông, thỏa thuận được đề xuất đòi hỏi Ukraine từ bỏ một phần lãnh thổ mà nước này vẫn đang kiểm soát đồng thời cắt giảm đáng kể quy mô quân đội.

Các quan chức ở châu Âu và Ukraine được cho là không tham gia vào các cuộc bàn thảo, khiến cho dư luận dấy lên các lo ngại rằng kế hoạch có thể thiên lệch về phía Nga.

Nhà Trắng thừa nhận sự tồn tại của một kế hoạch hòa bình "chi tiết và có thể chấp nhận được", đồng thời cho biết Tổng thống Donald Trump tỏ ra "khó chịu" với cả Nga và Ukraine vì hai bên "từ chối cam kết một thỏa thuận hòa bình", và rằng đội ngũ của ông đã xây dựng kế hoạch này.

Moscow không xác nhận cũng không phủ nhận chuyện một kế hoạch như thế đã được soạn thảo.

Vào tối 20/11, văn phòng tổng thống Ukraine ra thông cáo cho biết Tổng thống Volodymyr Zelensky "đã chính thức nhận từ phía Mỹ một bản dự thảo kế hoạch mà, theo đánh giá của phía Mỹ, có thể giúp tái khởi động tiến trình ngoại giao".

Cùng ngày, Thủ tướng Ukraine Yulia Svyrydenko đã gặp các quan chức Mỹ tại Kyiv.

Văn phòng ông Zelensky cho biết "hai bên nhất trí sẽ hợp tác thực hiện các điều khoản của kế hoạch theo hướng có thể mang lại một kết thúc công bằng cho cuộc chiến".

Nga phát động cuộc xâm lược toàn diện Ukraine năm 2022 - cuộc xung đột lớn nhất tại châu Âu kể từ Thế chiến II.

Những điều đã biết

Một số hãng truyền thông quốc tế đưa tin về một kế hoạch gồm 28 điểm, được cho là đã được thống nhất giữa ông Steve Witkoff, Đặc phái viên của Tổng thống Trump, và đặc phái viên Nga Kirill Dmitriev.

Một quan chức cấp cao của Mỹ xác nhận với BBC rằng ông Witkoff đã "âm thầm xây dựng" một đề xuất, và ông đã nhận được ý kiến từ cả Ukraine và Nga về "các điều kiện có thể chấp nhận để chấm dứt chiến tranh".

Các thông tin bắt đầu xuất hiện từ hôm 19/11, cho thấy kế hoạch có thể yêu cầu Ukraine phải có các nhượng bộ lớn.

Tuy nhiên, quan chức Mỹ trả lời phỏng vấn BBC News rằng "cả hai bên sẽ phải nhượng bộ, không chỉ Ukraine".

Axios, Axios, Financial Times và Reuters - dẫn các nguồn thạo tin - cho biết Kyiv sẽ phải từ bỏ các khu vực thuộc vùng Donbas ở miền đông mà họ vẫn đang kiểm soát, cắt giảm quy mô quân đội và giải giáp nhiều loại vũ khí.

Axios, kênh đầu tiên đưa tin về kế hoạch nói trên, cho biết việc từ bỏ phần còn lại của Donbas sẽ được đổi lại bằng các bảo đảm an ninh từ Mỹ cho Kyiv và châu Âu trước nguy cơ bị Nga tấn công trong tương lai.

Financial Times bổ sung rằng Ukraine cũng sẽ phải đồng ý cắt giảm một nửa quy mô lực lượng vũ trang, đồng thời cho biết Ukraine sẽ phải chính thức công nhận tiếng Nga và cấp quy chế bảo hộ cho Nhà thờ Chính thống Nga.

Tuy nhiên, Telegraph đưa tin Kyiv vẫn sẽ giữ quyền sở hữu hợp pháp đối với Donbas, trong khi Nga sẽ trả một khoản tiền "thuê" không xác định để duy trì quyền kiểm soát trên thực tế.

Theo hiến pháp Ukraine, mọi vấn đề lãnh thổ phải đưa ra trưng cầu dân ý - một cuộc bỏ phiếu gần như chắc chắn sẽ thất bại. Cấu trúc "cho thuê" được cho là nhằm lách quy định này.

Một nguồn tin do AFP phỏng vấn nói rằng kế hoạch bao gồm lời kêu gọi "công nhận Crimea và các khu vực khác mà Nga đã chiếm giữ".

Hiện lực lượng Nga kiểm soát khoảng 1/5 lãnh thổ Ukraine và đang tiếp tục tiến quân, đồng thời liên tục tấn công hạ tầng cơ sở năng lượng của Ukraine khi mùa đông đến gần.

Năm 2022, Điện Kremlin tuyên bố sáp nhập bốn vùng của Ukraine - Donetsk, Lugansk, Zaporizhzhia và Kherson - dù không kiểm soát toàn bộ các khu vực này.

Nga cũng đã sáp nhập bán đảo Crimea từ Ukraine năm 2014.

Những điểm chưa rõ trong kế hoạch

Toàn bộ chi tiết của kế hoạch vẫn còn là một bí ẩn.

Theo một nguồn tin của AFP, vẫn "chưa rõ" Nga sẽ đưa ra những cam kết gì để đổi lại những nhượng bộ mà Ukraine từng mô tả là tương đương đầu hàng.

Tổng thống Nga Vladimir Putin từ lâu đã yêu cầu Kyiv từ bỏ kế hoạch gia nhập NATO và rút quân khỏi bốn tỉnh mà Moscow tuyên bố là lãnh thổ Nga.

Moscow không cho thấy dấu hiệu nào cho thấy họ đã từ bỏ các yêu sách đó, trong khi Ukraine trước đây đã nói rõ rằng họ sẽ không chấp nhận.

Phản ứng ra sao?

Toàn bộ chi tiết của kế hoạch vẫn còn là một bí ẩn.

Theo một nguồn tin của AFP, vẫn "chưa rõ" Nga sẽ đưa ra những cam kết gì để đổi lại những nhượng bộ mà Ukraine từng mô tả là tương đương đầu hàng.

Tổng thống Nga Vladimir Putin từ lâu đã yêu cầu Kyiv từ bỏ kế hoạch gia nhập NATO và rút quân khỏi bốn tỉnh mà Moscow tuyên bố là lãnh thổ Nga.

Moscow không cho thấy dấu hiệu nào cho thấy họ đã từ bỏ các yêu sách đó, trong khi Ukraine trước đây đã nói rõ rằng họ sẽ không chấp nhận.

Phản ứng ra sao?

Mỹ đã thừa nhận có một kế hoạch, nhưng Nga thì chưa xác nhận.

Vào hôm 19/11, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio viết trên X rằng để đạt được "hòa bình bền vững, cả hai bên cần chấp nhận các nhượng bộ khó nhằn nhưng cần thiết".

Ông nói rằng Mỹ đang tham khảo ý kiến cả hai bên xung đột để "xây dựng một danh sách các ý tưởng tiềm năng nhằm chấm dứt cuộc chiến".

Trong khi đội ngũ của ông Dmitriev từ chối đưa ra bình luận, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov hôm thứ 20/11 cho biết "có diễn ra các liên hệ" với Mỹ, nhưng không có "tham vấn hay đàm phán".

Ông Peskov nói ông không thể xác nhận sự tồn tại của kế hoạch, và nói thêm: "Chúng tôi không có gì mới để bổ sung so với những gì đã nói ở Anchorage [nơi diễn ra cuộc gặp gần nhất giữa ông Putin và ông Trump]. Chúng tôi không có gì mới để nói."

Lãnh đạo chính sách đối ngoại EU Kaja Kallas cảnh báo hôm thứ Năm rằng bất kỳ kế hoạch nào cũng cần nhận được sự ủng hộ của người dân Ukraine và châu Âu. Ngoại trưởng Pháp Jean-Noël Barrot nói thêm rằng "người Ukraine không muốn bất kỳ hình thức đầu hàng nào".

Trước khi văn phòng Zelensky đưa ra thông cáo hôm 20/11, Thủ tướng Ukraine Svyrydenko đã không đề cập gì đến kế hoạch đang được đồn đoán.

Tuy nhiên, bà nói rằng cuộc họp với quan chức Mỹ là "cơ hội để đại diện chính quyền Mỹ đánh giá tình hình thực địa và thấy được hậu quả của sự xâm lược từ Nga".

Ông Zelensky từ lâu đã bác bỏ việc nhượng bộ lãnh thổ cho Nga.

Kyiv và các đồng minh phương Tây, kể cả Mỹ, đã kêu gọi lệnh ngừng bắn ngay lập tức dọc toàn tuyến mặt trận. Nhưng Moscow đã bác bỏ, lặp lại các yêu cầu mà Ukraine cho là không khác gì đầu hàng.

Đầu tháng này, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nói rằng các điều kiện tiên quyết của Moscow cho một thỏa thuận hòa bình - gồm nhượng lãnh thổ, hạn chế mạnh quy mô quân đội Ukraine và đảm bảo Ukraine trung lập - không thay đổi so với những gì ông Putin đưa ra từ năm 2024.

Liệu kế hoạch có khả thi?

Ông Vitaliy Shevchenko, chuyên gia về Nga và Ukraine của BBC Monitoring, nhận định kế hoạch hòa bình Mỹ–Nga được cho là "không khác mấy so với các yêu cầu tối đa mà Moscow từng nêu ra".

Ông nói thêm rằng nếu Washington thực sự ủng hộ một kế hoạch mà trên thực tế là danh sách những mong muốn của Tổng thống Putin, điều đó sẽ "làm dấy lên thêm nghi ngờ rằng Mỹ không phải là bên trung gian khách quan trong nỗ lực chấm dứt chiến tranh", và củng cố lo ngại lâu nay ở châu Âu rằng Washington đang tìm cách gạt họ sang bên để cải thiện quan hệ với Moscow.

Phóng viên chuyên đưa tin về Bộ Ngoại giao Mỹ trú tại Washington, Tom Bateman, nói rằng Moscow từng đưa ra những yêu cầu này và Kyiv xem đó như là hành động đầu hàng.

"Washington gần đây đã cứng rắn hơn với Moscow bằng các biện pháp trừng phạt mới, và có thể đang chuẩn bị gây áp lực lớn hơn với Tổng thống Zelensky về những điều mà ông và các đồng minh châu Âu lâu nay xem là lằn ranh đỏ", ông bổ sung.