Những chiếc vali của TT Nguyễn Văn Thiệu rời Việt Nam 1975

Là người lái xe đưa cựu Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu ra phi trường để đến Đài Loan đêm 25/4/1975, cựu CIA Frank Snepp tiết lộ về những chiếc vali mà phụ tá của ông Thiệu đã chất lên chiếc xe do Snepp cầm lái.

Ông Nguyễn Văn Thiệu làm tổng thống Việt Nam Cộng hòa trong giai đoạn 1967-1975. Ngày 21/4/1975, ông từ chức và bốn ngày sau đó, 25/4/1975, ông rời Việt Nam trên chiếc máy bay quân sự của Mỹ để đến Đài Loan, nơi anh ruột của ông đang làm đại sứ.

Nhà phân tích chiến lược Frank Snepp của CIA được giao nhiệm vụ bảo vệ kiêm tài xế chở cựu tổng thống ra phi trường Tân Sơn Nhứt. Đêm đó Snepp lái một chiếc xe với biển số giả đến nhà cựu Thủ tướng Trần Thiện Khiêm ở rìa sân bay, điểm khởi đầu của cuộc hành trình.

Trong cuốn sách Decent Interval, Snepp kể rằng khi ông Thiệu bước ra từ dinh thự của cựu Thủ tướng Trần Thiện Khiêm và trước khi Snepp kịp tra chìa khóa vào xe thì có một nhóm phụ tá lực lưỡng của ông Thiệu đi ra từ một lùm cây gần đấy, mỗi người vác theo một chiếc vali lớn.

"Họ yêu cầu chúng tôi mở cốp xe và kiên quyết tự tay chất hành lý lên. Tiếng kim loại va vào nhau vang lên trong không gian tĩnh mịch, như tiếng chuông gió bị bóp nghẹt khi họ ném những chiếc vali vào vị trí."

Có gì trong những chiếc vali?

Cựu CIA Frank Snepp kể rằng ông đã được Trưởng trạm CIA Thomas Polgar báo trước có thể ông Thiệu sẽ mang một số tài sản cá nhân theo, có lẽ là một ít vàng và tiền mặt nên dặn tôi giúp chất hành lý lên xe.

"Tôi không mấy ngạc nhiên vì ông Thiệu rời Việt Nam vĩnh viễn và hoàn toàn hợp lý khi ông ấy mang theo những tài sản có giá trị để nuôi sống bản thân và gia đình," Snepp nói.

Ông cũng tường thuật lại rằng, tuy không nhớ rõ có bao nhiêu chiếc vali nhưng ông đã nghe tiếng kim loại va vào nhau khi chúng được chất lên xe.

"Tôi đoán là các thỏi vàng, nhưng tôi không nhìn thấy chúng. Sau khi máy bay của ông Thiệu cất cánh, tôi gặp Polgar tại đại sứ quán trong thoáng chốc và thuật lại những gì tôi chứng kiến để ghi vào hồ sơ."

"Tôi đã báo cáo về những chiếc vali và bày tỏ quan điểm cá nhân rằng chúng có thể chứa vàng hoặc kim loại quý, dựa trên âm thanh tôi nghe được. Cả hai chúng tôi đều không cho rằng đó là chuyện cần làm ầm ĩ - và đúng là không nên như vậy. Điều quan trọng nhất trong đêm đó là ông Thiệu đã được đưa đi an toàn," Snepp nói.

Ông Snepp cũng giải thích thêm rằng vì đêm đó cựu Tổng thống Thiệu có thể bị ám sát bất cứ lúc nào nên ông cần phải cực kỳ cảnh giác để "đánh hơi" trước nguy hiểm và ứng biến nhanh chóng nếu xảy ra bất trắc. Do đó, ông nhớ rõ việc nghe được tiếng kim loại va vào nhau từ chiếc vali.

Đã có nhiều tranh cãi về việc trong vali có vàng hay không và câu chuyện sau đó bị đẩy đi xa hơn, nhất là khi có những thông tin thêu dệt về việc ông Thiệu mang theo 16 tấn vàng từ ngân khố quốc gia khi rời Việt Nam.

Tháng 11/1977, trong cuộc phỏng vấn dài 60 phút có tên gọi Bưng bít (Cover up) do nhà báo danh tiếng Mike Wallace của đài CBS thực hiện với nội dung xoay quanh cuốn sách Decent Interval, Snepp đã được hỏi về những chiếc vali được cho là vàng bên trong.

"Wallace đã xen vào suy đoán của ông ấy rằng ông Thiệu đã chuyển một lượng lớn vàng ra khỏi Việt Nam trong đêm di tản đó. Thực tế trong cuộc phỏng vấn thì tôi chỉ đơn giản thừa nhận rằng tôi đã nghe tiếng kim loại va vào nhau và nói có thể đó là vàng.

"Nhưng khi chương trình được biên tập lại, các nhà sản xuất của đài đã cắt ghép và chêm vào đoạn Wallace nhận xét về kho vàng quốc gia với câu hỏi dành cho tôi về những chiếc vali của Thiệu. Câu trả lời đã được chỉnh sửa của tôi - chỉ là một cái gật đầu hoặc 'vâng' đơn giản - khiến người xem tưởng rằng tôi đồng tình với suy đoán về việc ông Thiệu mang vàng từ kho quốc gia đi," Snepp nói.

Snepp nói thêm rằng, khi viết về chi tiết những chiếc vali trong cuốn sách, ông không hề đưa ra bất kỳ cáo buộc nào rằng ông Thiệu có hành vi sai trái hay ăn cắp vàng từ ngân khố quốc gia bởi đó đơn giản không phải là sự thật.

Snepp nói rằng người bạn của ông Thiệu là cựu Thiếu tướng Charles Timmes, người ngồi cùng băng ghế sau với ông Thiệu trong đêm rời đi ấy, đã chứng thực lời kể của Snepp.

"Tướng Timmes đã viết lại câu chuyện đêm đó với góc nhìn của ông ấy và công nhận vai trò của tôi cũng như độ chính xác trong những gì tôi kể lại. Timmes không có mặt lúc những chiếc vali được chất lên vì ông ấy đang bên trong ngôi dinh thự của ông Khiêm."

"Tuy nhiên, ông ấy đã chứng kiến lúc những chiếc vali được dỡ xuống ở đường lăn để chuyển lên máy bay. Đó hoàn toàn là một quy trình bình thường, không có chút mờ ám vì nếu thực sự có cả hàng tấn vàng theo ông Thiệu lên máy bay như đồn đại, chắc chắn tôi, Timmes, Trưởng trạm CIA Polgar và Đại sứ Martin - tất cả đều có mặt lúc đó - đã nhìn thấy."

Số vàng là 'con bài 'mặc cả'

Trong sách, Snepp giải thích thêm rằng có thể Đại sứ Mỹ Graham Martin đã có chủ ý để lại số vàng trong kho bạc quốc gia mà không sơ tán đi với hy vọng điều này có thể khiến phía cộng sản sẵn lòng đàm phán.

Thực tế, các tổng thống kế nhiệm ông Thiệu là ông Trần Văn Hương và sau đó là Đại tướng Dương Văn Minh đều phản đối việc chuyển số vàng trong ngân khố ra nước ngoài vì cả hai đều xem đó là một "con bài mặc cả" với phía cộng sản.

"Vị bộ trưởng kinh tế cuối cùng dường như đã chấp thuận mong muốn của ông Hương là giữ vàng lại ở trong nước."

"Kế hoạch ban đầu nhằm đưa số vàng này ra nước ngoài đã thất bại do vướng mắc về bảo hiểm chuyến bay và câu hỏi chưa có lời giải về điểm đến: một ngân hàng Thụy Sĩ hay kho lưu trữ chính thức của Hoa Kỳ," Snepp nói.

Trong cuốn sách Hồ sơ mật Dinh Độc lập, ông Nguyễn Tiến Hưng, cựu Tổng trưởng Kế hoạch của Việt Nam Cộng hòa dưới thời ông Nguyễn Văn Thiệu, đã viết về số vàng 16 tấn này. Ông Hưng đề cập đến thời điểm ngay khi ông Thiệu rời đi, người ta đã đồn rằng ông mang theo 16 tấn vàng dự trữ của quốc gia để hưởng thụ và không ai tin số vàng đó dùng cho mục đích quốc gia.

Ông Hưng viết rằng, vấn đề chuyển 16 tấn vàng khỏi Sài Gòn đã có trong cuộc họp nội các diễn ra ngày 1/4/1975, sau khi Đà Nẵng thất thủ. Chính ông Hưng để đề nghị sử dụng số dự trữ trong Ngân hàng Quốc gia, bằng vàng hoặc ngoại tệ, để mua đạn dược dùng vào nỗ lực phòng thủ cuối cùng.

Khi đó, ông Hưng đã thuyết phục nội các rằng số vàng trong kho bạc là mục tiêu đánh chiếm đầu tiên của cộng sản khi tràn vào Sài Gòn. Cuối cùng, ông Thiệu nhất trí chuyển vàng ra khỏi nước. Sau đó, Ngân hàng Quốc gia đã nhờ Đại sứ Mỹ Graham Martin dàn xếp phi vụ này, nhưng Bộ Ngoại giao Mỹ đã chậm trễ giải quyết, đến khi phía Mỹ đáp ứng thì ông Thiệu đã từ chức.

"Ngày 26/4, Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ điện báo cho Đại sứ quán Mỹ ở Sài Gòn là đã dàn xếp được dịch vụ bảo hiểm chở đi số vàng trị giá là 60.240.000 Mỹ kim (như vậy chỉ bảo hiểm được một nửa trị giá của số vàng dự trữ). Ngoài ra, họ còn đòi rằng muốn dịch vụ bảo hiểm có hiệu lực, số vàng phải được mang ra khỏi Sài Gòn trước lúc bảy giờ sáng ngày 27 tháng 4. Sau đó, vàng dự trữ đã được đóng thùng sẵn tại trụ sở ngân hàng, và một chiếc máy bay Hoa Kỳ đã chực sẵn tại phi trường Clark ở Phi Luật Tân (Philippines) để tới Sài Gòn khi có lệnh chở đi," sách Hồ sơ mật Dinh Độc lập viết.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Hảo, người mới được bổ nhiệm vào chức phó thủ tướng khi đó, tin rằng miền Nam có thể đạt được thỏa hiệp với phía cộng sản nên không muốn chở vàng đi.

Sau khi Tổng thống Trần Văn Hương lên thay ông Thiệu, ông Hảo đã dọa ông Hương rằng: "Nếu Tổng Thống cho phép chuyển số vàng ấy ra ngoại quốc thì trong trường hợp tướng Minh lên thay, Tổng thống sẽ bị lên án là phản quốc." Ông Hương sau đó sợ và quyết định không chuyển số vàng đi nữa.

Ông Nguyễn Tiến Hưng nhắc lại rằng nội các Việt Nam Cộng hòa khi đó muốn đưa vàng sang Thụy Sĩ và cuối cùng là sang Ngân hàng Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ bằng sự giúp đỡ của không lực Hoa Kỳ nhưng Tổng thống Trần Văn Hương đã không đồng ý cho mang đi.

Tạp chí Time ra số 14/4/1975 dưa tin rằng các quan chức Việt Nam Cộng hòa đã cố gắng chuyển số vàng thỏi trị giá 73 triệu USD được cho là của Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu và Tổng thống Campuchia Lon Nol sang Thụy Sĩ.

Tuy nhiên, theo Time, hãng hàng không thuê bao Balair, một công ty liên kết với Swissair, đã từ chối vận chuyển 16 tấn vàng ra khỏi Sài Gòn với lý do lo ngại số vàng này có thể là một phần trong dự trữ quốc gia của Nam Việt Nam và Campuchia.

Tin đồn ông Thiệu mang theo 16 tấn vàng đã râm ran ngay từ khi ông mới rời đi và chính phủ Việt Nam Cộng hòa chưa sụp đổ. Lúc bấy giờ, phát ngôn viên của chính phủ đã bác bỏ hoàn toàn thông tin ông Thiệu mang theo vàng từ ngân khố quốc gia.

Sau ngày 30/4/1975, huyền thoại này tiếp tục được lan truyền, thêu dệt, mà theo ông Snepp là có lẽ nhằm bôi nhọ các quan chức lãnh đạo Việt Nam Cộng hòa.

Trên thực tế, sau khi Sài Gòn thất thủ, Quân Giải phóng đã tiếp quản kho vàng này. Vào đầu tháng 6/1975, Ban Quân quản Ngân hàng Quốc gia đã tiến hành kiểm kê số vàng trong ngân khố mà chính quyền Việt Nam Cộng hòa bỏ lại.

Trong một bài viết trên báo Tuổi Trẻ vào năm 2006, ông Huỳnh Bửu Sơn, người làm kiểm soát viên trong ban lãnh của Nha Phát hành dưới thời chính quyền Việt Nam Cộng hòa từ năm 1970, cho biết:

"Chỉ trong một buổi sáng, chúng tôi đã kiểm kê xong số lượng giấy bạc dự trữ. Việc kiểm kê số vàng chiếm nhiều thời gian hơn vì phải kiểm kê từng thoi vàng một để xem trọng lượng, tuổi vàng và số hiệu có khớp đúng với sổ sách hay không.

Cuộc kiểm kê kết thúc, ai nấy đều vui vẻ thấy số lượng tiền vàng kiểm kê đều khớp với sổ sách từng chi tiết nhỏ... Về phía chúng tôi, điều này cũng chứng minh một cung cách quản lý nghiêm túc của những người đã từng làm việc tại Ngân hàng Quốc gia."

Ông Snepp nói trong cuộc phỏng vấn ngày 25/4:

"Tôi ngờ rằng các nhà tuyên truyền của Hà Nội đã tô vẽ câu chuyện nhằm bôi nhọ sự thật về ông Thiệu."

"Dù sao đi nữa, người đàn ông mà tôi đã đưa ra phi trường Tân Sơn Nhất đêm hôm đó đã thể hiện phẩm giá, sự tôn nghiêm và lòng dũng cảm phi thường. Những người Việt Nam vẫn còn bị ám ảnh về số vàng trong kho quốc gia và những lời dối trá rằng ông Thiệu đã mang theo một phần số đó chỉ đang cổ xúy cho những câu chuyện hư cấu làm hoen ố danh dự của nền cộng hòa cũ."