Tỷ phú Elon Musk đã thay đổi Nhà Trắng theo 5 cách này

Thời gian của Elon Musk trong chính quyền Trump sắp kết thúc sau 129 ngày đầy sóng gió khi người đàn ông giàu nhất thế giới đã mạnh tay cắt giảm chi tiêu chính phủ – vốn làm bùng lên không ít tranh cãi.

Đầu tuần này, tỷ phú gốc Nam Phi đã đăng lời cảm ơn gửi đến Tổng thống Trump trên nền tảng mạng xã hội của mình - X - cho quãng thời gian làm việc tại Bộ Hiệu quả Chính phủ – hay còn gọi là DOGE.

Tổng thống Donald Trump thông báo sẽ tổ chức họp báo cùng Musk tại Phòng Bầu dục vào thứ Sáu: "Hôm đó sẽ là ngày cuối cùng của anh ấy – nhưng thực ra thì không – vì anh ấy sẽ luôn sát cánh cùng chúng ta, tiếp tục giúp đỡ."

Dù thời gian tỷ phú Musk làm việc trong chính phủ chỉ kéo dài hơn bốn tháng, những gì ông làm với DOGE đã làm đảo lộn bộ máy liên bang và tạo ra ảnh hưởng không chỉ trong hành lang quyền lực ở Washington – mà còn trên toàn thế giới.

Hãy cùng điểm lại một số dấu ấn mà vị tỷ phú để lại.

Nhát cưa của DOGE vào chi tiêu liên bang

Musk gia nhập chính quyền Trump với một sứ mệnh: cắt giảm càng nhiều chi tiêu chính phủ càng tốt.

Ban đầu, ông đặt mục tiêu tiết kiệm "ít nhất 2.000 tỷ USD", sau đó giảm xuống còn 1.000 tỷ và cuối cùng là 150 tỷ USD.

Cho đến nay, DOGE tuyên bố đã tiết kiệm được 175 tỷ USD thông qua tổ hợp gồm việc bán tài sản, hủy bỏ hợp đồng thuê và cấp vốn, "xóa bỏ các khoản chi sai và gian lận", cắt giảm quy định và tinh giản 260.000 nhân sự trong tổng số 2,3 triệu nhân viên liên bang.

Tuy nhiên, một phân tích chỉ ra các bằng chứng cho những con số này đôi khi còn thiếu cơ sở.

Sứ mệnh này đôi khi gây ra hỗn loạn và tranh cãi, bao gồm một số trường hợp các thẩm phán liên bang đã đình chỉ các đợt sa thải hàng loạt và ra lệnh phục chức cho nhân viên.

Trong một trường hợp đáng chú ý vào tháng Hai, chính quyền đã phải ngừng việc sa thải hàng trăm nhân viên liên bang tại Cơ quan An ninh Hạt nhân Quốc gia, bao gồm cả những người đảm nhiệm các công việc nhạy cảm liên quan đến kho vũ khí hạt nhân của Mỹ.

Ngay cả bản thân Musk cũng nhiều lần thừa nhận rằng việc sa thải hàng loạt sẽ không tránh khỏi sai sót.

"Chúng tôi sẽ mắc sai lầm," ông nói vào tháng Hai, sau khi cơ quan của ông nhầm một khu vực ở Mozambique là Dải Gaza do Hamas kiểm soát và cắt viện trợ tại đó. "Nhưng chúng tôi sẽ nhanh chóng hành động để sửa sai."

Nỗ lực của DOGE trong việc tiếp cận dữ liệu cũng gây tranh cãi, đặc biệt là việc cơ quan này thúc đẩy quyền truy cập vào hệ thống nhạy cảm của Bộ Tài chính – nơi lưu trữ thông tin cá nhân của hàng triệu người Mỹ.

Các cuộc khảo sát cho thấy việc cắt giảm chi tiêu chính phủ vẫn được nhiều người dân Mỹ ủng hộ – dù mức độ yêu thích cá nhân dành cho Musk sụt giảm.

Ranh giới mập mờ giữa kinh doanh và chính trị

Sự hiện diện của Elon Musk - một "nhân viên chính phủ đặc biệt" tại Nhà Trắng mà không qua bầu cử và là nhà sở hữu các công ty coi chính phủ Hoa Kỳ là một khách hàng - khiến nhiều người nhíu mày, đặt ra câu hỏi về xung đột lợi ích tiềm tàng.

Đế chế doanh nghiệp của ông gồm nhiều công ty lớn làm ăn với chính phủ Mỹ và các chính phủ nước ngoài. Theo giám đốc điều hành của SpaceX, công ty này hiện có các hợp đồng trị giá 22 tỷ USD với chính phủ Mỹ.

Một số nghị sĩ Dân chủ cũng cáo buộc ông Musk đã lợi dụng vị trí của mình để thúc đẩy mở rộng thị trường quốc tế cho công ty dịch vụ internet vệ tinh Starlink.

Nhà Trắng từng bị chỉ trích vì đã hỗ trợ doanh nghiệp của Musk bằng việc trưng bày các mẫu xe của Tesla – công ty xe điện đang gặp nhiều khó khăn – ngay trên bãi cỏ Nhà Trắng vào tháng Ba.

Cả tỷ phú Musk và Tổng thống Trump đều bác bỏ mọi gợi ý cho rằng công việc của ông với chính phủ có xung đột lợi ích hay có vấn đề về mặt đạo đức.

Một cú hích cho chủ nghĩa biệt lập Mỹ?

Trên toàn cầu, ảnh hưởng rõ rệt nhất từ công việc của ông Musk với DOGE là việc hơn 80% các chương trình của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) bị loại bỏ sau cuộc rà soát kéo dài sáu tuần do DOGE thực hiện. Phần còn lại được Bộ Ngoại giao tiếp nhận.

Việc cắt giảm do ông Musk và DOGE dẫn dắt là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn của chính quyền Trump nhằm điều chỉnh chi tiêu đối ngoại tiệm cận với hướng tiếp cận "Nước Mỹ trên hết".

Việc cắt giảm đối với USAID – cơ quan đảm nhiệm các nhiệm vụ như phát hiện nạn đói, tiêm chủng và viện trợ lương thực tại các khu vực xung đột – đã nhanh chóng ảnh hưởng tới các dự án như bếp ăn cộng đồng ở Sudan, học bổng cho phụ nữ trẻ Afghanistan chạy trốn khỏi Taliban và các phòng khám dành cho người chuyển giới ở Ấn Độ.

USAID cũng từng là một công cụ quan trọng của "quyền lực mềm" Mỹ trên thế giới, khiến nhiều người chỉ trích rằng việc loại bỏ cơ quan này như một dấu hiệu cho thấy tầm ảnh hưởng của Hoa Kỳ trên trường quốc tế đang suy yếu.

Thuyết âm mưu và thông tin sai lệch

Mặc dù cả Musk lẫn Trump trong nhiều năm qua đều bị giới chỉ trích cáo buộc lan truyền các thuyết âm mưu vô căn cứ, nhưng sự hiện diện của Musk tại Nhà Trắng đã làm nổi bật rõ ràng mức độ mà thông tin sai lệch đã len lỏi vào các bài diễn thuyết ở cấp cao nhất của chính phủ Hoa Kỳ.

Ví dụ, vị tỷ phú từng lan truyền một giả thuyết vô căn cứ trên mạng rằng kho vàng dự trữ của Mỹ tại Fort Knox, bang Kentucky, đã âm thầm bị đánh cắp. Có thời điểm, ông đã nảy ra ý tưởng phát trực tiếp một chuyến thăm tới địa điểm đó để đảm bảo số vàng vẫn nguyên vẹn.

Gần đây hơn, Musk đã phát tán rộng rãi những tin đồn bị bác bỏ rằng cộng đồng người da trắng Afrikaner ở Nam Phi đang phải đối mặt với "cuộc diệt chủng" trên chính quê hương của mình.

Những tin đồn này đã len lỏi vào Phòng Bầu dục vào đầu tháng Năm, khi một cuộc họp nhằm xoa dịu căng thẳng giữa Mỹ và Nam Phi rẽ sang một hướng đầy kịch tính sau khi Trump trình bày với Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa các video và bài viết mà ông cho là bằng chứng về tội ác nhằm vào người Afrikaner.

Lộ rõ chia rẽ trong nội bộ Trump

Công việc của Musk trong chính phủ cũng phơi bày một thực tế rằng: bất chấp những lời cam kết công khai về sự đoàn kết, vẫn tồn tại những căng thẳng trong chính quyền "Trump 2.0".

Dù Trump công khai – và nhiều lần – bày tỏ ủng hộ công việc của Musk và DOGE, nhưng nhiệm kỳ của Musk lại đánh dấu bằng các tin tức về sự căng thẳng giữa ông và các thành viên nội các, những người cho rằng các khoản cắt giảm của DOGE đang ảnh hưởng tới cơ quan của họ.

"Họ rất tôn trọng Elon và những gì anh ấy đang làm, nhưng một số người không hoàn toàn đồng tình," ông Trump thừa nhận trong một cuộc họp nội các vào tháng Hai. "Nếu có ai không đồng tình, tôi muốn họ lên tiếng."

Có thời điểm, Tổng thống Trump được hỏi liệu có thành viên nội các nào bày tỏ sự không hài lòng với Musk hay không, ông quay sang cả phòng để hỏi, nhưng không một ai lên tiếng.

Thông báo về sự ra đi của Musk cũng trùng với ngày mà CBS – đối tác tại Mỹ – công bố một phần cuộc phỏng vấn trong đó Musk nói rằng mình "thất vọng" với dự luật ngân sách "to lớn, đẹp đẽ" của ông Trump. Dự luật này bao gồm các khoản giảm thuế trị giá hàng ngàn tỷ đô la và cam kết tăng chi tiêu quốc phòng.

Musk cho rằng dự luật đó đã "làm suy yếu" nỗ lực của DOGE trong việc cắt giảm ngân sách – phản ánh sự chia rẽ lớn hơn trong nội bộ Đảng Cộng hòa về con đường phía trước.

 

Bernd Debusmann Jr