Ông Trump có được phép nhận món quà máy bay 400 triệu USD không?

Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết chính quyền của ông muốn nhận một chiếc máy bay trị giá 400 triệu USD, một món quà của Qatar và gọi đây là "một cử chỉ tuyệt vời" mà ông không "ngu ngốc" mà từ chối.

Động thái tiềm năng này đã bị một số thành viên của Đảng Dân chủ đối lập gọi là "hoàn toàn bất hợp pháp" – điều mà Nhà Trắng phủ nhận. Một số người ủng hộ của ông Trump cũng đã lên tiếng chỉ trích động thái của chính quyền.

Trước đó, Qatar đã nói rằng các thông tin về chiếc máy bay là "không chính xác" và rằng các cuộc đàm phán vẫn đang tiếp tục.

Thông tin được đưa ra trong bối cảnh ông Trump đang có chuyến thăm đến một số quốc gia Trung Đông, bao gồm Qatar.

Chúng ta biết gì về chiếc máy bay này?

Hôm 11/5, truyền thông Mỹ đưa tin rằng chính quyền ông Trump đang chuẩn bị nhận một chiếc máy bay Boeing cỡ lớn từ hoàng gia Qatar, đồng thời nói rằng chiếc máy bay này sẽ được tân trang lại và tạm thời dùng làm Air Force One (tên gọi chính thức của chuyên cơ tổng thống Mỹ).

Ông Trump sau đó đã đăng trên Truth Social: "Bộ Quốc phòng sẽ nhận được một món quà, hoàn toàn miễn phí, là một chiếc máy bay 747 để thay thế cho chiếc Air Force One 40 năm tuổi, một cách vô cùng công khai, minh bạch."

Khi phóng viên hỏi, ông Trump nói: "Đây là một cử chỉ tuyệt vời từ phía Qatar. Tôi rất cảm kích. Tôi sẽ không bao giờ từ chối một đề nghị như thế."

Hồi tháng Hai, ông Trump từng nói ông "không hài lòng với Boeing" vì các đợt chậm trễ trong việc bàn giao hai chiếc Air Force One mới mà ông dự kiến sẽ nhận từ hãng này. Ông đã nói thêm rằng Nhà Trắng có thể "mua một chiếc máy bay hoặc nhận một chiếc, đại loại vậy".

Chiếc máy bay từ Qatar được chụp hình lại khi nó ở Palm Beach, Florida hồi tháng Hai, lúc ông Trump đích thân tới kiểm tra. Theo bản mô tả kỹ thuật năm 2015, chiếc máy bay hiện có ba phòng ngủ, một phòng khách riêng và một văn phòng làm việc.

Một quan chức Qatar nói với CNN rằng chiếc máy bay này được Bộ Quốc phòng Qatar trao tặng cho Lầu Năm Góc, và sẽ được cải tiến để đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn và an ninh của Air Force One.

Các chuyên gia cho rằng quá trình cải tiến có thể kéo dài nhiều năm, đồng nghĩa với việc có thể tới khi ông Trump gần hết nhiệm kỳ thì chiếc máy bay này mới có thể sử dụng được.

Ông Trump nói rằng sau khi ông rời nhiệm sở, chiếc máy bay sẽ được đưa thẳng đến thư viện tổng thống của ông, và ông "sẽ không dùng nó" khi đã hết nhiệm kỳ.

Tuy nhiên, động thái này đã vấp phải chỉ trích từ cả Đảng Dân chủ lẫn một số người ủng hộ lâu năm của ông Trump, bao gồm bà Laura Loomer – một nhà hoạt động cực hữu.

"Nếu chuyện này là thật, nó sẽ trở thành một vết nhơ lớn cho chính quyền," bà nói.

Món quà này có hợp pháp không?

Một số dân biểu cấp cao thuộc phe Dân chủ cho rằng việc nhận món quà này là bất hợp pháp.

Thượng nghị sĩ Dân chủ Adam Schiff đã trích dẫn một điều trong Hiến pháp Hoa Kỳ, nói rằng không viên chức nào được phép nhận "bất kỳ món quà nào... dưới bất kỳ hình thức nào" từ nguyên thủ nước ngoài nếu không có sự chấp thuận của Quốc hội.

Ông Frank Cogliano – giáo sư sử học Mỹ tại Đại học Edinburgh – cho rằng điều khoản này "nhằm ngăn chặn việc hối lộ để tác động tới chính phủ".

Giáo sư Andrew Moran, một chuyên gia luật hiến pháp tại Đại học London Metropolitan, nhận định: "Việc này rõ ràng là một sự diễn giải Hiến pháp quá mức và chúng ta chưa từng thấy một món quà nào ở quy mô này, hoặc có tính chất như vậy".

Ngoài ra, Quốc hội Mỹ cũng đã thông qua một số đạo luật liên quan đến việc nhận quà tặng từ nước ngoài, chẳng hạn Đạo luật Quà tặng và Huy chương nước ngoài năm 1966, theo đó việc nhận các món quà có giá trị vượt một mức nhất định cần được Quốc hội chấp thuận.

Hiện tại, các quan chức Mỹ chỉ được phép nhận quà có giá trị dưới 480 USD (khoảng gần 12,5 triệu VND).

Mặc dù ông Trump nói chiếc máy bay cuối cùng sẽ được đưa đến "thư viện" của ông, các chuyên gia cho rằng có thể ông đang ám chỉ đến quỹ bảo tàng của mình.

Các cựu tổng thống Mỹ thường có một thư viện lưu trữ tài liệu, cùng một bảo tàng – thường do các nguồn tài trợ tư nhân đóng góp – trưng bày các vật phẩm lưu niệm và mở cửa cho công chúng.

Theo các chuyên gia mà BBC Verify phỏng vấn, việc chiếc máy bay được tặng cho chính quyền – chứ không trực tiếp cho tổng thống – trước khi được chuyển cho quỹ bảo tàng của ông Trump, có thể vẫn không tránh được việc vi hiến.

Jordan Libowitz – từ tổ chức Citizens for Responsibility and Ethics in Washington (CREW) – nói rằng nếu ông Trump sử dụng chiếc máy bay sau khi rời nhiệm sở thì đó là đi quá giới hạn: "Chuyên cơ của ông Reagan cuối cùng cũng được đưa vào thư viện tổng thống của ông ấy, nhưng có sự khác biệt: chiếc máy bay đó đã được cho ngừng hoạt động, ông Reagan không sử dụng nó nữa, và giờ nó nằm trong bảo tàng như một vật trưng bày."

CREW, một tổ chức phi lợi nhuận phi đảng phái tại Mỹ, đã theo dõi và nghiên cứu các cáo buộc về những xung đột lợi ích kinh doanh của ông Trump trong nhiều năm.

Bộ Tư pháp Mỹ được cho là đã soạn một bản ghi nhớ giải thích vì sao họ cho rằng việc nhận chiếc máy bay là hợp lệ, tuy nhiên tài liệu này vẫn chưa được công khai.

Khi được hỏi về tính pháp lý của thỏa thuận, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói: "Các chi tiết pháp lý vẫn đang được xử lý, nhưng tất nhiên, mọi khoản đóng góp cho chính phủ đều luôn tuân thủ đầy đủ quy định của pháp luật."

Gia đình Trump đang làm gì ở Trung Đông?

Tổng thống Trump đang có chuyến công du bốn ngày đến Ả Rập Xê Út, Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), với hy vọng thu hút thêm đầu tư cho Mỹ.

Chuyến đi diễn ra sau một loạt các thương vụ kinh doanh được công bố bởi Tập đoàn Trump Organisation, hiện do hai con trai của ông Trump – Eric và Donald Jr. – điều hành.

Các dự án này bao gồm kế hoạch xây dựng sân golf và biệt thự hạng sang tại Qatar và UAE.

Ông Trump hiện không còn liên quan trực tiếp đến Trump Organization, sau khi ông trao quyền điều hành cho các con kể từ khi nhậm chức tổng thống ngày 20/1.

Một thỏa thuận được công bố đầu tháng 5 cho thấy Trump Organization sẽ phát triển một sân golf 18 lỗ mang thương hiệu Trump và khu biệt thự sang trọng phía bắc thủ đô Doha của Qatar.

Ông Eric Trump lúc ấy đã nói nói: "Chúng tôi vô cùng tự hào mở rộng thương hiệu Trump đến Qatar thông qua sự hợp tác xuất sắc với Qatari Diar và Dar Global."

Dar Global là một công ty xây dựng thuộc sở hữu công của Ả Rập Xê Út; Qatari Diar là một công ty nhà nước của Qatar.

Ngoài ra, vào ngày 30/4, Tập đoàn Trump Organization cũng đã công bố kế hoạch xây dựng "Trump International Hotel & Tower (một chuỗi khách sạn và tòa tháp cao cấp) đầu tiên trong khu vực" tại "trung tâm Dubai", cao 80 tầng với "không gian sống sang trọng và dịch vụ đẳng cấp thế giới".

Ông Eric Trump cũng đã đến UAE gần đây, phát biểu tại hội nghị tiền mã hóa Token 2049 vào ngày 1/5.

Khi được hỏi liệu ông Trump có gặp ai liên quan đến công việc kinh doanh của gia đình trong chuyến đi hay không, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói rằng thật "nực cười" khi cho rằng tổng thống đang làm điều gì đó vì lợi ích cá nhân.

 

Jake Horton _ Tom Edgington & Joshua Cheetham