BM: Thỏa thuận về tài nguyên khoáng sản của Ukraine

Wednesday, February 26, 2025

Thỏa thuận về tài nguyên khoáng sản của Ukraine

Nguồn tin cho biết Hoa Kỳ và Ukraine đồng ý về các điều khoản trong thỏa thuận tài nguyên

Hoa Kỳ và Ukraine đang cố gắng đạt được một thỏa thuận về tài nguyên thiên nhiên sẽ cho phép Washington tiếp cận nguồn tài nguyên khoáng sản chưa được khai thác của Kyiv để đổi lấy các khoản đầu tư và những gì Ukraine hy vọng sẽ là các đảm bảo an ninh cụ thể.

Phát biểu với các phóng viên vào thứ Tư, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết thỏa thuận này có thể là một "thành công lớn" nhưng điều đó sẽ phụ thuộc vào các cuộc đàm phán với Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.

Một bản thảo chung về thỏa thuận mà CNN nhìn thấy còn thiếu chi tiết. Và trong khi Trump cho biết vào thứ Ba rằng hai bên "gần như đã đàm phán xong thỏa thuận của chúng tôi về đất hiếm và nhiều thứ khác", Zelensky vẫn thận trọng hơn.

Ông cho biết thỏa thuận này chỉ là một "khuôn khổ" và nhấn mạnh rằng một số câu hỏi chính vẫn chưa được trả lời.

Sau đây là những điều chúng ta biết - và không biết - về thỏa thuận này.

Thỏa thuận này có gì?

Bản dự thảo thỏa thuận tìm cách thành lập một "quỹ đầu tư tái thiết" do chính phủ Hoa Kỳ và Ukraine cùng quản lý.

Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal cho biết hôm thứ Tư rằng Kyiv sẽ chuyển một nửa doanh thu từ các dự án tài nguyên thiên nhiên trong tương lai vào quỹ này, với số tiền được tái đầu tư vào nhiều dự án phát triển hơn.

Shmyhal nhấn mạnh rằng thỏa thuận sẽ loại trừ "tiền gửi, cơ sở vật chất, giấy phép và tiền bản quyền" hiện có liên quan đến tài nguyên thiên nhiên của Ukraine.

"Chúng tôi chỉ nói về các giấy phép, dự án phát triển và cơ sở hạ tầng trong tương lai", ông nói.

Trump muốn gì từ thỏa thuận này?

Trump đã nói vào cuối tuần rằng ông đang "cố gắng lấy lại tiền", ám chỉ đến khoản viện trợ đã cung cấp cho Ukraine dưới thời chính quyền trước.

Ban đầu, Hoa Kỳ yêu cầu một phần đất hiếm và các khoáng sản khác trị giá 500 tỷ đô la của Ukraine để đổi lấy khoản viện trợ mà họ đã cung cấp cho Kyiv. Nhưng Zelensky đã bác bỏ ý tưởng đó, nói rằng việc đồng ý với điều đó sẽ đồng nghĩa với việc "bán" đất nước của ông. Sau đó, Trump gọi Zelensky là "một nhà độc tài".

Khi được hỏi vào thứ Ba về những gì Ukraine sẽ nhận được trong thỏa thuận khoáng sản, Trump đã nói: "350 tỷ đô la và rất nhiều thiết bị, thiết bị quân sự và quyền tiếp tục chiến đấu", lặp lại một tuyên bố sai lầm mà ông đã đưa ra trong quá khứ. Theo Viện Kinh tế Thế giới Kiel, một nhóm nghiên cứu của Đức theo dõi chặt chẽ viện trợ thời chiến cho Ukraine, Washington đã cam kết viện trợ tổng cộng khoảng 124 tỷ đô la cho Ukraine.

Trump ám chỉ rằng các đảm bảo an ninh không phải là một phần của thỏa thuận, ông nói rằng: "Chúng tôi đã đàm phán khá nhiều về thỏa thuận của mình về đất hiếm và nhiều thứ khác", đồng thời nói thêm rằng "chúng tôi sẽ hướng đến" an ninh trong tương lai cho Ukraine "sau này".

Một bản dự thảo thỏa thuận mà CNN xem được vào thứ Tư không bao gồm bất kỳ số liệu cụ thể hoặc chi tiết nào về quy mô cổ phần mà Hoa Kỳ sẽ nắm giữ trong quỹ.

Tuy nhiên, Zelensky cho biết đất nước của ông sẽ không trả lại số tiền mà Washington đã đưa cho họ trong quá khứ như một phần của thỏa thuận. "Tôi sẽ không chấp nhận [thậm chí] 10 xu trả nợ trong thỏa thuận này. Nếu không, nó sẽ là tiền lệ", Zelensky cho biết hôm thứ Tư tại một cuộc họp báo ở Kyiv.

Ukraine muốn gì từ thỏa thuận này?

Các nguồn khoáng sản của Ukraine từ lâu đã được các đồng minh để mắt tới – và Kyiv đã đưa chúng vào lời kêu gọi hỗ trợ của mình. Zelensky đã nói rõ rằng ông muốn các đảm bảo an ninh là một phần của thỏa thuận.

Một số mỏ đã nằm trong các khu vực do Nga chiếm đóng và Zelensky đã lập luận rằng một lý do tại sao phương Tây nên hỗ trợ Ukraine trong cuộc chiến chống lại Moscow là để ngăn chặn nhiều nguồn tài nguyên quan trọng về mặt chiến lược này rơi vào tay Điện Kremlin.

"Các mỏ tài nguyên quan trọng ở Ukraine, cùng với tiềm năng sản xuất năng lượng và lương thực quan trọng trên toàn cầu của Ukraine, là một trong những mục tiêu săn mồi chính của Liên bang Nga trong cuộc chiến này. Và đây là cơ hội để chúng ta phát triển", Zelensky đã nói vào tháng 10 khi trình bày "Kế hoạch Chiến thắng" của mình.

Nataliya Katser-Buchkovska, đồng sáng lập Quỹ đầu tư bền vững của Ukraine, cho biết một thỏa thuận không thể thành công nếu không có các đảm bảo an ninh.

"Hoa Kỳ có thể tiếp cận các mỏ này, Ukraine phải giành lại quyền kiểm soát các vùng lãnh thổ đó, rà phá bom mìn và xây dựng lại cơ sở hạ tầng", bà nói.

Bản dự thảo thỏa thuận mà CNN xem được không nêu rõ bất kỳ đảm bảo an ninh nào, nhưng có nêu rằng Hoa Kỳ "ủng hộ những nỗ lực của Ukraine nhằm đạt được các đảm bảo an ninh cần thiết để thiết lập hòa bình lâu dài".

Tại sao Trump lại quan tâm đến sự đồng thuận sản phẩm với Ukraine?

Các vật liệu như than chì, lithium, uranium và 17 nguyên tố hóa học được gọi là đất hiếm rất quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế và an ninh quốc gia.

Chúng rất cần thiết cho sản xuất thiết bị điện tử, công nghệ năng lượng sạch, bao gồm tua bin gió, mạng lưới năng lượng và xe điện, cũng như một số hệ thống vũ khí.

Hoa Kỳ phần lớn phụ thuộc vào nhập khẩu các khoáng sản cần thiết, nhiều trong số đó đến từ Trung cộng, quốc gia từ lâu đã thống trị thị trường.

Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Trung cộng chịu trách nhiệm chế biến gần 90% khoáng sản đất hiếm trên toàn cầu. Ngoài ra, Trung cộng cũng là nhà sản xuất than chì và titan lớn nhất thế giới và là nhà chế biến lithium lớn.

Các chuyên gia từ lâu đã cảnh báo rằng việc dựa vào Trung cộng để có được các vật liệu chiến lược là rất rủi ro, nhưng căng thẳng thương mại mới nhất giữa Washington và Bắc Kinh khiến Hoa Kỳ phải tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế.

Hoa Kỳ không phải là quốc gia duy nhất để mắt đến các nguồn tài nguyên của Ukraine. Liên minh châu Âu đã ký một biên bản ghi nhớ với Ukraine vào năm 2021, phác thảo các cơ hội đầu tư trong tương lai vào lĩnh vực khai thác khoáng sản.

Một tài liệu tương tự đã được chuẩn bị dưới thời chính quyền Biden vào năm ngoái. Tài liệu này cho biết Hoa Kỳ sẽ thúc đẩy các cơ hội đầu tư vào các dự án khai thác của Ukraine cho các công ty Mỹ để đổi lấy việc Kyiv tạo ra các ưu đãi kinh tế và thực hiện các hoạt động kinh doanh và môi trường tốt.

Tài nguyên của Ukraine lớn đến mức nào?

Trump đã nhiều lần nhắc đến thỏa thuận này như một thỏa thuận về "đất hiếm" nhưng có khả năng ông ấy đang nói rộng hơn về các khoáng sản quan trọng.

Ukraine không có trữ lượng khoáng sản đất hiếm đáng kể trên toàn cầu, nhưng nước này có một số mỏ than chì, lithium, titan, berili và urani lớn nhất thế giới, tất cả đều được Hoa Kỳ phân loại là khoáng sản quan trọng.

Nhưng mặc dù Ukraine có trữ lượng lớn các khoáng sản này, nhưng lại không có nhiều động thái để phát triển lĩnh vực này. Với sức ép to lớn mà hành động xâm lược vô cớ của Nga gây ra cho nền kinh tế Ukraine, thì không có khả năng Kyiv có thể khai thác các nguồn tài nguyên này nếu không có đầu tư nước ngoài.

Katser-Buchkovska, người từng là thành viên của Quốc hội Ukraine từ năm 2014 đến năm 2019 và là người đứng đầu một ủy ban quốc hội về an ninh năng lượng và chuyển đổi, cho biết: "Hầu hết các dự án vẫn đang trong giai đoạn thăm dò, không có cơ sở chế biến quy mô lớn nào được đưa vào hoạt động".

Bà cho biết: "Việc khai thác khoáng sản quý hiếm sẽ cực kỳ tốn kém và đòi hỏi nhiều năm (và) hàng tỷ đô la đầu tư ban đầu, phát triển cơ sở hạ tầng và đào tạo lực lượng lao động trước khi có thể bắt đầu sản xuất", đồng thời nói thêm rằng lĩnh vực khai thác tài nguyên của Ukraine vẫn chưa phát triển do cơ sở hạ tầng lạc hậu, thiệt hại liên quan đến chiến tranh và thiếu đầu tư.

Nga nói gì về vấn đề này?

Sự trở lại Nhà Trắng của Trump đã dẫn đến một sự thay đổi lớn trong chính sách đối với Nga.

Các quan chức Hoa Kỳ và Nga đã họp tại Ả Rập Xê Út vào đầu tháng này để thảo luận về việc chấm dứt chiến tranh ở Ukraine - mà không mời Kyiv hoặc bất kỳ đồng minh châu Âu nào của nước này tham gia.

Hôm thứ Hai, Trump cho biết ông đang "thảo luận nghiêm túc" với Nga về việc chấm dứt chiến tranh và đang "cố gắng thực hiện một số thỏa thuận phát triển kinh tế" với Moscow, lưu ý đến các mỏ "đất hiếm" khổng lồ của nước này.

Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết hôm thứ Hai rằng Moscow đã sẵn sàng hợp tác với các công ty Hoa Kỳ để khai thác các mỏ khoáng sản đất hiếm ở cả Nga và một số vùng lãnh thổ do Nga chiếm đóng của Ukraine.

"Nga là một trong những quốc gia hàng đầu về trữ lượng kim loại hiếm. Nhân tiện, đối với các vùng lãnh thổ mới, chúng tôi cũng sẵn sàng thu hút các đối tác nước ngoài - cũng có một số trữ lượng nhất định ở đó", Putin cho biết trong một cuộc phỏng vấn với phương tiện truyền thông nhà nước Nga, ám chỉ đến các khu vực do Nga chiếm đóng của Ukraine.

Ivana Kottasova