Vụ ám sát John F. Kennedy: Hồ sơ giải mật có gì?

 

Hơn 2.000 tài liệu mới được công bố liên quan đến cuộc điều tra vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy đáng chú ý không chỉ vì nội dung của chúng - mà còn vì những gì bị loại bỏ.

Như nhiều chuyên gia đã dự đoán, đợt công bố mới nhất từ chính quyền Trump không giải đáp hết những câu hỏi còn bỏ ngỏ về một trong những bước ngoặt lịch sử của nước Mỹ - vụ ám sát Kennedy vào năm 1963 tại Dallas.

Tuy nhiên, lần này có nhiều tài liệu được công bố ở dạng không che hoặc ít bị che đen hơn trước – tức nội dung gốc được thể hiện thay cho việc các từ ngữ bị che hoặc bị đục bỏ.

Một cuộc điều tra của chính phủ Mỹ kết luận rằng Lee Harvey Oswald, một kẻ lang thang và cựu lính thủy quân lục chiến Mỹ, người từng đào tẩu sang Liên Xô, đã hành động một mình khi bắn vào đoàn xe chở Kennedy từ một tòa nhà gần đó.

Tuy vậy, vụ án vẫn dấy lên nhiều câu hỏi và các thuyết âm mưu kéo dài hơn 60 năm sau - và đợt công bố tài liệu lần này khó mà làm thay đổi điều đó.

Dưới đây là một số điểm đáng chú ý.

Nhiều thông tin hơn về Oswald

Một số chuyên gia ca ngợi việc công bố các tài liệu mới là một bước tiến trong minh bạch thông tin. Trước đây, hàng trăm ngàn tài liệu đã được công bố nhưng một phần vẫn bị che đen. Một số khác vẫn được bảo mật vì lý do an ninh quốc gia.

Nhiều tài liệu mới lần này từng được công bố trước đó, nhưng hiện tại các phiên bản đầy đủ hơn đã được đưa ra. Dù các chuyên gia vẫn đang tiếp tục mổ xẻ, nhưng vẫn chưa có chi tiết chấn động nào lộ thiên.

Tuy vậy, Jefferson Morley, cựu phóng viên của Washington Post và biên tập viên của trang blog JFK Facts (Dữ kiện JFK), gọi đây là "tin tức đáng chú ý nhất về hồ sơ JFK kể từ những năm 1990".

"Theo tôi, một số tài liệu rất quan trọng đã được đưa ra công chúng," Morley nói.

Các tài liệu này còn làm sáng tỏ thêm về việc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) giám sát chặt chẽ Lee Harvey Oswald, mức độ giám sát này chỉ mới được làm rõ trong vài năm qua.

"Oswald là đối tượng được CIA quan tâm đặc biệt từ lâu trước vụ ám sát," Morley nói.

Philip Shenon, tác giả một cuốn sách năm 2013 về vụ ám sát Kennedy, nói với hãng tin AP rằng các tài liệu trước đây đã đề cập đến chuyến đi của Oswald tới Mexico City vào tháng 9 năm 1963, vài tháng trước vụ ám sát.

Theo AP, CIA đã theo dõi Oswald vào thời điểm đó.

Shenon cho biết: "Có lý do để tin rằng Oswald đã công khai nói về kế hoạch giết Kennedy ở Mexico City và có người đã nghe thấy điều đó."

Trong một biên bản được công bố từ tháng 4 năm 1975, CIA từng nói giảm nói tránh mức độ hiểu biết của họ về chuyến đi của Oswald tới Mexico City, theo AP.

CIA đã ghi âm ba cuộc điện thoại giữa Oswald và một lính gác tại đại sứ quán Liên Xô, nhưng Oswald chỉ tự nêu danh tính trong một cuộc gọi.

Phương thức tình báo được tiết lộ

Một số tài liệu mới đã làm sáng tỏ mối quan hệ giữa Tổng thống Kennedy và CIA trước khi ông bị ám sát, cũng như các kỹ thuật thu thập thông tin tình báo _ mang đến cái nhìn sâu hơn về các chiến dịch thời Chiến tranh Lạnh.

Một biên bản mới được công bố đầy đủ tiết lộ thêm nội dung trong ghi chép của Arthur Schlesinger, cố vấn của Kennedy.

Ghi chép này thể hiện sự chỉ trích đối với CIA và vai trò của cơ quan này trong việc định hình chính sách đối ngoại. Nó cho thấy sự hiện diện đồ sộ của CIA trong các đại sứ quán Mỹ, ngay cả tại các quốc gia đồng minh như Pháp.

Trong đó, Schlesinger cảnh báo Kennedy về tầm ảnh hưởng của CIA đối với chính sách đối ngoại của Mỹ. Mặc dù không liên quan trực tiếp đến vụ ám sát, tài liệu này cho thấy mối quan hệ không mấy êm ái giữa tổng thống và các cơ quan tình báo.

David Barrett, giáo sư tại Đại học Villanova và chuyên gia về CIA và quyền lực tổng thống, đánh giá:

"Việc chính phủ công bố các tài liệu này là một điều rất đáng hoan nghênh, ngay cả khi vẫn còn một số phần bị che đen."

Một tài liệu khác mô tả chi tiết về kỹ thuật quét fluoroscopic _ sử dụng tia X để hiển thị hình ảnh bên trong các vật thể. Công nghệ này được phát triển nhằm phát hiện thiết bị nghe lén có thể được cài đặt để theo dõi các văn phòng CIA.

Trong một tài liệu khác, CIA giải thích về một hệ thống được sử dụng để bí mật đánh dấu và xác định các bốt điện thoại công cộng bị nghe lén, bằng cách sử dụng loại sơn chỉ có thể nhìn thấy được dưới ánh sáng tia cực tím.

Đáng chú ý, một cái tên được nhắc đến trong tài liệu này là James McCord _ người sau này dính tai tiếng do tham gia vụ đột nhập vào khu nhà Watergate (vụ bê bối Watergate). Vụ đột nhập này đã khởi đầu cho loạt bê bối dẫn đến sự sụp đổ của Tổng thống Richard Nixon.

https://www.youtube.com/watch?v=VGzCNg1OEww

Các giả thuyết cũ hồi sinh

Một số tài khoản trực tuyến nổi tiếng đã lên tiếng cho rằng các tài liệu gần đây tiết lộ các chi tiết mới về những âm mưu nhằm ám sát Kennedy, những âm mưu vốn đã bị cáo buộc từ lâu – mặc dù một số tiết lộ mà họ đề cập thực ra đã được công khai từ hàng năm trước.

Trên mạng xuất hiện một số bài đăng lan truyền về Gary Underhill, một cựu sĩ quan tình báo quân đội trong Thế chiến II.

Ông Underhill từng được cho là đã tuyên bố rằng một nhóm đặc vụ CIA đứng sau vụ ám sát Kennedy, một giả thuyết từng được công khai trên tạp chí cánh tả Ramparts vào năm 1967. Cái chết của Underhill vào năm 1964 được kết luận là tự sát, nhưng tạp chí này đã đặt nghi vấn về kết luận đó.

Hình ảnh về một biên bản dài bảy trang liên quan đến ông Underhill đã lan truyền rộng rãi vào hôm thứ Ba (18/3) – nhưng phần lớn nội dung không có gì mới. Câu chuyện về ông đã được thảo luận rộng rãi trên mạng trong nhiều năm và bản ghi chép của CIA đề cập đến vấn đề này đã được công bố lần đầu vào năm 2017.

Trong lần công bố mới nhất, chỉ có vài câu trong một trang của biên bản nói trên được gỡ bỏ phần che đen.

Điều quan trọng là giả thuyết này dựa trên một lời kể gián tiếp được công bố sau khi ông Underhill qua đời và không có bằng chứng xác thực nào đi kèm.

Tuy nhiên, câu chuyện về Underhill chỉ là một trong nhiều thuyết âm mưu không có căn cứ được lan truyền sau khi các tài liệu mới được công bố.

Các tài liệu có được bạch hóa hoàn toàn?

Một đạo luật năm 1992 yêu cầu tất cả các tài liệu liên quan đến vụ ám sát phải được công bố trong vòng 25 năm _ nhưng đạo luật này cũng có các ngoại lệ, viện dẫn lý do an ninh quốc gia.

Áp lực kêu gọi minh bạch hơn đã dẫn đến việc công bố thêm nhiều tài liệu theo thời gian. Cả Tổng thống Trump trong nhiệm kỳ đầu và Tổng thống Biden, gần đây nhất là vào năm 2023, đều đã công bố thêm các tài liệu.

Trước đợt công bố mới nhất, ông Trump cho biết ông đã yêu cầu nhân viên của mình "không che đen bất kỳ nội dung nào".

Tuy nhiên, điều đó dường như không hoàn toàn đúng _ các tài liệu mới vẫn có một số phần bị che đen. Dù vậy, các chuyên gia phần lớn đồng tình rằng đây vẫn là một bước tiến trong việc minh bạch thông tin.

Nhà báo chuyên nghiên cứu về Hồ sơ JFK, ông Jefferson Morley, cho biết vẫn còn nhiều tài liệu tại Cơ quan Lưu trữ Quốc gia chưa được công bố, cùng với các tài liệu khác do CIA và FBI nắm giữ chưa được xác minh đầy đủ.

Mặc dù có thể sẽ còn thêm những đợt công bố khác trong tương lai _ bao gồm cả những tài liệu liên quan đến các vụ ám sát Thượng nghị sĩ Robert F. Kennedy Sr. (em trai JFK) và Martin Luther King Jr. _ nhưng các câu hỏi xoay quanh vụ ám sát JFK gần như chắc chắn sẽ còn lơ lửng.

"Bất cứ khi nào có một vụ ám sát, các cuộc tranh luận và thuyết âm mưu sẽ xuất hiện ở mức độ nào đó," Barrett, nhà sử học tại Đại học Villanova, nhận định. "Điều đó sẽ không thay đổi, dù có thêm bao nhiêu tài liệu được công bố đi chăng nữa."

Jake Horton & Shayan Sardarizadeh