Mỹ tạm dừng hoạt động của RFA và VOA

Hơn 1.300 nhân viên của Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA) đã bị cho nghỉ phép vào ngày 15/3, và nguồn tài trợ cho Đài Á châu Tự do (RFA) và Đài Âu châu Tự do đã bị chấm dứt, theo hãng thông tấn Reuters.

Việc này diễn ra chỉ một ngày sau khi Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh cắt giảm thêm bảy cơ quan trong đợt tinh gọn bộ máy hành chính liên bang, theo một thông cáo Nhà Trắng.

Sắc lệnh của ông Trump vào ngày 14/3 kêu gọi loại bỏ "ở mức tối đa phù hợp với luật hiện hành" đối với bảy cơ quan, trong đó có Cơ quan Truyền thông Toàn cầu Hoa Kỳ (USAGM), cơ quan chủ quản của VOA và RFA, các phương tiện truyền thông được tài trợ bởi chính phủ Mỹ và có đưa tin về Việt Nam.

Điều này diễn ra sau nhiều tuần Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) do tỷ phú Elon Musk lãnh đạo đã cắt giảm nhiều cơ quan chính phủ, ngừng cấp vốn và sa thải hàng loạt nhân viên liên bang.

Cũng trong ngày 15/3, RFA Tiếng Việt cho biết trong một bài viết rằng các khoản tài trợ liên bang dành cho RFA và các mạng lưới đối tác đã bị chấm dứt vào sáng thứ Bảy cùng ngày.

Hai nhân viên của ban Việt ngữ RFA nói với cộng tác viên của BBC News Tiếng Việt rằng họ đã đoán trước việc này, và nguồn tiền hoạt động trong hai tháng đầu năm 2025 của RFA được chính phủ của Tổng thống Joe Biden chuyển đến trước khi ông kết thúc nhiệm kỳ.

Ngày 14/3, một nhân viên ban Việt ngữ VOA nói với cộng tác viên rằng một số nhân viên của VOA bị cho nghỉ việc trước đó, nhưng ban Việt ngữ chưa bị ảnh hưởng gì tại thời điểm trao đổi.

Trong các cuộc phỏng vấn với cộng tác viên, một nhân viên RFA và một nhân viên VOA đề nghị sử dụng một số ứng dụng gọi điện thoại nhất định vì họ lo sợ bị nghe lén. Những người cung cấp thông tin đều được giấu tên để đảm bảo an toàn cho họ.

Một nhân viên ban Việt ngữ đài VOA xác nhận rằng họ đã nhận được email từ cấp trên, trong đó có nội dung yêu cầu nhân viên không đi làm và trả lại tất cả các thiết bị cho công ty.

Cùng ngày, nhân viên của Văn phòng phát tranh truyền hình Cuba, một cơ quan khác cũng thuộc USAGM, đã bị cho nghỉ việc tạm thời trong khi chờ thông báo tiếp theo, trang National Public Radio của Mỹ đưa tin ngày 15/3 với nhan đề 'Ngày thứ Bảy đẫm máu tại VOA và các hệ thống thông tin do Mỹ tài trợ'.

RFA được thành lập vào năm 1996, với mục đích ''cung cấp tin tức và thông tin chính xác, kịp thời cho các quốc gia châu Á'' nơi chính phủ được cho là ''ngăn cấm tiếp cận báo chí tự do'', theo điều luật thành lập RFA trên trang web của Hạ viện Hoa Kỳ.

Các nước này bao gồm Trung cộng (bao gồm Tân Cương và Tây Tạng), Việt Nam, Bắc Hàn, Lào, Campuchia, và Myanmar.

Bên cạnh đó, VOA được thành lập vào năm 1942 để chống lại tuyên truyền của Đức Quốc xã và tiếp cận 360 triệu người mỗi tuần ở thời điểm trước khi có sắc lệnh của ông Trump, theo hãng thông tấn Reuters.

Theo báo cáo mới nhất của USAGM đến Quốc hội Mỹ, VOA có khoảng 3.500 nhân viên với ngân sách 886 triệu đô la vào năm 2024.

USAGM ''không thể cứu vãn được nữa,'' thông cáo báo chí của cơ quan này đăng trên trang web chính thức của họ vào ngày 15/3.

Thông cáo liệt kê một số sai phạm của USAGM bao gồm các vi phạm an ninh quốc gia nghiêm trọng, như gián điệp và những người đồng tình hoặc ủng hộ khủng bố hành động thâm nhập vào cơ quan, chi tiêu lãng phí gần 250.000 đô la Mỹ cho việc thuê một tòa nhà cao tầng trên Đại lộ Pennsylvania mà không có cơ sở vật chất phục vụ cho nhu cầu phát sóng của cơ quan và một khoản hoa hồng chín triệu đô khác cho một nhà môi giới bất động sản tư nhân.

"Lãng phí, gian lận và lạm dụng tràn lan trong cơ quan này, và những người Mỹ đóng thuế Mỹ không nên phải tài trợ cho nó,'' thông cáo trích lời bà Kari Lake, cố vấn cấp cao của USAGM.

Cuối năm ngoái, Tổng thống Donald Trump cho biết ông muốn bà Lake, một đồng minh đã phủ nhận kết quả cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020, lãnh đạo đài VOA.

Lake đã rời bỏ vị trí lâu năm của mình với tư cách là một phát thanh viên tin tức vào năm 2021 để tham gia các cuộc tranh cử không thành công của Đảng Cộng hòa cho một ghế Thượng viện Mỹ ở bang Arizona và làm thống đốc bang này.

Một cựu nhân viên RFA, hiện đang làm việc tại một đài truyền thanh vùng Washington D.C., nói với cộng tác viên của BBC News Tiếng Việt rằng có thể VOA không hoàn toàn chấm dứt tồn tại, nhưng sẽ thu nhỏ lại rất nhiều.

Một nhân viên ban Việt ngữ VOA nói rằng mặc dù VOA được xem là gánh vác sứ mệnh truyền bá giá trị Mỹ trên toàn cầu, một sức mạnh mềm của cường quốc này, nhưng các nhân vật cầm quyền hiện nay, bao gồm ông Trump và ông Musk, không thấy điều đó là cần thiết.

Việc tạm thời đóng cửa các cơ quan của USAGM, bao gồm RFA và VOA, cũng được cho là sẽ gây ảnh hưởng đến cả các nhân viên đã về hưu.

Một cựu nhân viên RFA cho biết số tiền mà RFA đóng góp cho bảo hiểm y tế của nhân viên về hưu - nếu làm việc trên 10 năm - sẽ bị chấm dứt. Họ cho biết nếu muốn duy trì chương trình bảo hiểm đó, họ phải bỏ ra 4.500 đô la một năm, một số tiền được cho là không nhỏ đối với người về hưu.

Ngoài ra các nhân viên quốc tịch nước ngoài, những người đang làm việc tại Mỹ với thị thực lao động H1B, phải rời khỏi Mỹ trong vòng 60 ngày.

Một số nhân viên của VOA và RFA có suy nghĩ khác nhau về sự tồn tại của các cơ quan này.

Sau khi ông Trump đề nghị bà Lake làm tổng giám đốc VOA, một nhân viên của ban Việt ngữ đài VOA chia sẻ với cộng tác viên rằng việc xóa sổ một cơ quan do quốc hội lập ra như VOA là không đơn giản.

Trong khi đó, một nhân viên đài RFA cho rằng những người cầm quyền tại Mỹ hiện nay không còn tuân thủ đúng luật của chính nước Mỹ nữa.

Tính đến ngày 16/3, truyền thông Việt Nam đã dẫn lại các trang tin quốc tế về việc cắt giảm VOA và RFA nhưng chưa đưa ra bình luận cụ thể.

Trước đó, truyền thông trong nước đã nhiều lần chỉ trích VOA và RFA, cáo buộc các tổ chức này ''xuyên tạc'' và ''bịa đặt'' về tình hình Việt Nam, và ''chống phá Việt Nam".

Lọt tầm ngắm từ lâu

Ngoài USAGM, sắc lệnh của ông Trump vào ngày 14/3 cũng nhắm vào sáu cơ quan chính phủ khác hoạt động trong lĩnh vực phát triển doanh nghiệp của người thiểu số, người vô gia cư, và lĩnh vực bảo tàng.

Đây là diễn biến mới nhất trong nỗ lực loại bỏ các cơ quan chính phủ mà ông Trump cho là "không cần thiết''.

Ông Trump đã lên tiếng phê bình VOA từ nhiệm kỳ đầu tiên. Năm 2020, ông đã đưa ông Michael Pack, một đồng minh chính trị của mình, lên điều hành USAGM.

Không lâu sau khi lên nắm quyền, ông Pack sa thải một loạt lãnh đạo của các cơ quan thuộc USAGM bao gồm, VOA và Đài Phát thanh Trung Đông, Đài Âu châu Tự do và Quỹ Công nghệ Mở.

Cùng thời điểm đó, hai lãnh đạo của RFA xin từ chức, theo báo New York Times.

Năm 2021, ông Pack đã từ chức theo yêu cầu của Tổng thống Biden, chỉ hai giờ sau khi ông tuyên thệ nhậm chức.

Ông Biden sau đó đã bổ nhiệm Kelu Chao, một giám đốc điều hành tin tức cấp cao của VOA, làm Quyền Giám đốc điều hành.

Joaquin Nguyễn Hòa