Tân Giáo hoàng được bầu chọn như thế nào và ai?

Sinh ra với tên thật là Jorge Mario Bergoglio, Francis được bầu làm Giáo hoàng vào năm 2013 sau khi người tiền nhiệm của ông là Giáo hoàng Benedict XVI trở thành Giáo hoàng đầu tiên từ chức sau khoảng 600 năm. Francis, được tạp chí TIME bình chọn là Nhân vật của năm 2013, đã trở thành giáo hoàng đầu tiên của Mỹ Latinh khi ông nắm quyền lãnh đạo tổ chức tôn giáo này. Trong suốt nhiệm kỳ của mình, Francis được biết đến với sự khiêm nhường và kêu gọi hòa bình trong những thách thức toàn cầu lớn, bao gồm đại dịch COVID-19 và cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Gaza.

Khi thế giới thương tiếc Đức Phanxicô và tưởng nhớ di sản cuộc đời của ngài, cái chết của ngài cũng khởi động một giai đoạn chuyển giao quyền lãnh đạo tại Vatican được gọi là thời kỳ giữa các giáo hoàng, trong đó không có giáo hoàng nào nắm quyền (được gọi là sede vacante, hay "ghế trống").

Sau đây là những điều cần biết về cách thức lựa chọn giáo hoàng tiếp theovà một số ứng cử viên hàng đầu là ai.

Điều gì xảy ra khi một giáo hoàng qua đời?

Sau khi giáo hoàng qua đời, chín ngày tang lễ truyền thống của Vatican được gọi là novendiales sẽ bắt đầu.

Việc bầu một giáo hoàng mới bắt đầu từ 15 đến 20 ngày sau khi qua đời. Camerlengo, một hồng y trong Giáo hội Công giáo, chịu trách nhiệm tổ chức cuộc bầu cử trong một quá trình được gọi là mật nghị, gần đây đã được kịch tính hóa trong bộ phim Conclave năm 2024 từng đoạt giải thưởng.

Tuy nhiên, cuộc bầu cử thực sự diễn ra trước các hội đồng chung được triệu tập để thảo luận về những thách thức ngày càng gia tăng mà Giáo hội Công giáo phải đối mặt. Theo Hiến chế Tông đồ, các đại hội đồng phải có sự tham dự của tất cả các hồng y "không bị cản trở hợp pháp".

Hồng y là giám mục đặc biệt và các viên chức Vatican khác phục vụ với tư cách là cố vấn của Giáo hoàng và tự phân biệt mình bằng một chiếc áo choàng đỏ. Theo Vatican, có hơn 250 hồng y, tất cả đều là nam giới và hầu hết đến từ Châu Âu. Trong khi tất cả các hồng y có thể tham gia các cuộc họp hàng ngày diễn ra trước cuộc bầu cử, thì chỉ có 120 hồng y - tất cả đều phải dưới 80 tuổi - thực sự có thể bỏ phiếu trong mật nghị. Không rõ 120 cử tri này được chọn như thế nào.

Vào tháng 12, Francis đã bổ nhiệm 21 Hồng y mới, đến từ sáu châu lục khác nhau và nhiều người trong số họ phản ánh các lý tưởng hiện đại và tiến bộ hơn, chẳng hạn như ủng hộ sự hòa nhập của những người Công giáo LGBTQ+, theo NPR. Nhìn chung, người ta tin rằng Francis sẽ đích thân lựa chọn khoảng 80% những người sẽ chọn người kế nhiệm mình.

Theo Hội đồng Giám mục Công giáo Hoa Kỳ (USCCB), thông thường, cử tri sẽ tổ chức thánh lễ để cầu xin sự hướng dẫn tâm linh trước khi cuộc bầu cử giáo hoàng diễn ra.

Quy trình bỏ phiếu diễn ra như thế nào?

Tại Vatican, các cử tri sẽ ở tại Domus Sanctae Marthae. Đây là nơi Đức Phanxicô chọn sống, trong một dãy phòng hai phòng, thay vì các căn hộ sang trọng của Giáo hoàng tại Điện Tông tòa. Theo Hội đồng Giám mục Công giáo Hoa Kỳ (USCCB), thông thường, cử tri sẽ bắt đầu công việc của mình bằng một thánh lễ để cầu xin sự hướng dẫn tâm linh.

Theo Hiến pháp Tông tòa, mật nghị là một hành động giữ bí mật tuyệt đối. Thành phố Vatican trở nên cực kỳ nghiêm ngặt vì các hồng y không được phép giao tiếp với bất kỳ ai "bên ngoài khu vực diễn ra cuộc bầu cử, ngoại trừ những trường hợp cần thiết và cấp bách đã được chứng minh". Sau các nghi lễ tang lễ và thánh lễ cho một vị Giáo hoàng đã khuất, các cử tri sẽ diễu hành đến Nhà nguyện Sistine, nơi họ tuyên thệ giữ bí mật và đóng cửa lại đối với công chúng.

Tất cả các cử tri đều bỏ phiếu kín thông qua lá phiếu có nội dung là summum pontificem, hay "Tôi bầu làm giáo hoàng tối cao". Các lá phiếu gấp đôi được đặt trong bình đựng và được ba hồng y chọn ngẫu nhiên từ các cử tri làm người kiểm phiếu kiểm đếm. Sau đó, phiếu bầu được ghi lại và đọc to cho tất cả các hồng y có mặt. Theo USCCB, quá trình này tiếp tục cho đến khi một ứng cử viên nhận được hai phần ba số phiếu bầu.

Quá trình này được điều chỉnh bởi hiến pháp Vatican được biết đến trong tiếng Latin là Universi Dominici Gregis, hay "toàn thể đàn chiên của Chúa". Lần đầu tiên được Thánh John Paul II ban hành vào năm 1996, hiến pháp này cho phép một giáo hoàng mới được bầu bằng đa số phiếu đơn giản thay vì hai phần ba sau 33 vòng bỏ phiếu bắt đầu vào ngày thứ hai của mật nghị. Nhưng Benedict XVI đã sửa đổi điều khoản này vào năm 2007. Thay vào đó, một mật nghị kéo dài sẽ được quyết định bằng vòng bỏ phiếu giữa hai ứng cử viên hàng đầu (loại trừ hai ứng cử viên khỏi cuộc bỏ phiếu) cho đến khi một ứng cử viên nhận được đa số hai phần ba.

Công chúng được cập nhật về quá trình bỏ phiếu thông qua các tín hiệu khói được tạo ra bởi việc đốt các lá phiếu. Khói trắng có nghĩa là các hồng y đã chọn một Giáo hoàng mới, trong khi khói đen có nghĩa là một vòng bỏ phiếu khác phải diễn ra.

Sau khi mật nghị bầu ra một Giáo hoàng, vị trưởng khoa của Hồng y đoànhiện tại là Hồng y người Ý Giovanni Battista Resẽ hỏi ông ấy có chấp nhận danh hiệu không, và ứng cử viên sẽ mặc quần áo và chọn tên giáo hoàng của mình trước khi bước ra ban công của Vương cung thánh đường Thánh Peter. Ở đó, vị hồng y phó tế cao cấpvào thời điểm Francis qua đời là Hồng y người Pháp Dominique Mambertinói với đám đông tụ tập bên dưới, "Habemus Papam" (tiếng Latin có nghĩa là "chúng ta có một Giáo hoàng") và giới thiệu nhà lãnh đạo mới của Giáo hội bằng tên mà ông đã chọn.

Ai đủ điều kiện để trở thành Giáo hoàng tiếp theo?

Báo cáo của Hội đồng Hồng y, một trang web nhằm cung cấp thêm thông tin về những người kế nhiệm tiềm năng, đã xác định 22 hồng y mà họ tin là "papabili", hay có nhiều khả năng được bầu làm Giáo hoàng. Theo báo cáo, một số phẩm chất mà một hồng y được coi là papabili cần có bao gồm sự khiêm nhường, lòng nhiệt thành với đức tin Công giáo và sự thúc đẩy lòng tốt. "Nhưng việc dự đoán Giáo hoàng tiếp theo là điều vô cùng bấp bênh và ông ấy có thể không phải là một trong những người mà chúng tôi đề xuất", báo cáo cảnh báo. Ví dụ, Giáo hoàng Francis không có tên trong nhiều danh sách papabili vào năm 2013, vì nhiều người cho rằng ông đã quá già.

Bất chấp những lời kêu gọi về việc trao nhiều cơ hội lãnh đạo hơn cho phụ nữ trong Giáo hội Công giáo trong hội đồng năm ngoái, một hội nghị thượng đỉnh giữa các nhà lãnh đạo Công giáo, phụ nữ vẫn không đủ điều kiện để được thụ phong linh mục và do đó cũng không đủ điều kiện để trở thành giáo hoàng.

Mặc dù không được nêu rõ trong bất kỳ quy định cụ thể nào của Giáo hội, nhưng mọi Giáo hoàng đều có địa vị là hồng y trước khi họ đảm nhận vai trò là giáo hoàng.

Sau đây là một số ứng cử viên được thảo luận nhiều nhất có thể được coi là Giáo hoàng tiếp theo:

Jean-Marc Aveline

Jean-Marc Aveline, 66 tuổi, nổi tiếng với sự ủng hộ của ông đối với người di cư. Quan điểm đó mang tính cá nhân, vì chính vị hồng y đã phải rời bỏ quê hương vì chiến tranh khi ông mới chỉ bốn tuổi. Gia đình ông cuối cùng đã định cư tại Marseille, Pháp, một thành phố có đông đảo người Hồi giáo, khiến ông rất muốn đối thoại liên tôn. Aveline có bằng tiến sĩ thần học. Theo Báo cáo của Hội đồng Hồng y, ông được cho là người kế nhiệm "yêu thích" nhất của Giáo hoàng Francis, mặc dù ông khác với Francis ở chỗ ông tỏ ra thận trọng khi ban phước lành cho các cặp đồng giới, trái ngược với các cá nhân.

Joseph Tobin

Joseph Tobin, 72 tuổi, là một ứng cử viên rất tiến bộ của Giáo hội và đã tích lũy được ảnh hưởng đáng kể tại Hoa Kỳ. Tobin đã lên tiếng ủng hộ nhiệt thành những người Công giáo LGBTQ+, phụ nữ trong Giáo hội và người di cư, thậm chí còn phản đối Thống đốc Indiana khi đó là Mike Pence về những nỗ lực của chính trị gia này nhằm ngăn chặn việc tái định cư những người tị nạn Syria. Trước đây, ông từng giữ chức phó chỉ huy của văn phòng Vatican trước khi đảm nhiệm vai trò hiện tại là Tổng giám mục Newark, New Jersey. Ở vị trí đó, ông đã giải quyết vụ bê bối tấn công tình dục cấp cao Theodore McCarrick.

Juan Jose Omella

Juan Jose Omella, 79 tuổi, từng là cố vấn cho Giáo hoàng Francis trước khi qua đời. Vị hồng y người Tây Ban Nha này đã nhận được chiếc áo choàng đỏ chỉ một năm sau khi được trao danh hiệu tổng giám mục. Ông đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ việc phá thai, nhưng đã đưa ra những bình luận gây tranh cãi liên quan đến các báo cáo về lạm dụng tình dục trong Giáo hội Công giáo ở Tây Ban Nha, gọi những con số ước tính lên tới hàng trăm nghìn là "dối trá". Sau đó, ông nói rằng "Chúng tôi sẽ không ngừng cầu xin sự tha thứ từ các nạn nhân và nỗ lực chữa lành cho họ". Omella đã học thần học và triết học tại Chủng viện Zaragoza.

Pietro Parolin

Pietro Parolin, 70 tuổi, người Ý, đã giữ chức Bộ trưởng Ngoại giao Vatican kể từ năm 2013 và là hồng y cấp cao nhất trong mật nghị bầu giáo hoàng. Ông được coi là chuyên gia về một số vấn đề địa chính trị. Từ năm 2002 đến năm 2009, ông là thứ trưởng ngoại giao phụ trách quan hệ với các quốc gia và chỉ đạo quan hệ với Việt Nam, Bắc Triều Tiên, Israel và Trung cộng.

Péter Erdő

Péter Erdő, 72 tuổi, sẽ là ứng cử viên bảo thủ hơn cho vị trí cao nhất. Năm 2003, ở tuổi 51, vị hồng y người Hungary này đã trở thành một trong những hồng y trẻ nhất của Giáo hội sau khi được John Paul II bổ nhiệm. Ông phản đối việc những người đã ly hôn và tái hôn được rước lễ, tin rằng hôn nhân là bất khả phân ly và phản đối hôn nhân đồng giới. Quan điểm của ông về vấn đề nhập cư, một vấn đề quan trọng ở Hungary, cũng đã từng bị chỉ trích trong quá khứ: ông từng so sánh việc tiếp nhận người tị nạn với việc buôn người, nhưng được cho là đã thay đổi quan điểm sau cuộc gặp với Giáo hoàng Francis, người có quan điểm tự do hơn nhiều về các vấn đề nhập cư và người tị nạn.

Peter Turkson

Peter Turkson, 76 tuổi, sẽ là ứng cử viên tiến bộ cho Giáo hội. Turkson, một tổng giám mục đến từ Ghana, lần đầu tiên được Giáo hoàng John Paul II bổ nhiệm làm hồng y vào năm 2003. Turkson được Giáo hoàng Francis chọn để giúp lãnh đạo các hội đồng đặc biệt ủng hộ sự phát triển ở khu vực toàn Amazon và một hội đồng về công lý và hòa bình. Vào tháng 3, Đại học Dayton thông báo rằng Turkson sẽ nhận bằng tiến sĩ danh dự trong năm nay, gọi ông là "người ủng hộ không biết mệt mỏi cho người nghèo và người bị thiệt thòi, đấu tranh cho sự nghiệp nhân phẩm". Ít nhất sáu trường đại học khác cũng đã công nhận ông bằng bằng tiến sĩ danh dự.

Luis Antonio Tagle

Nếu được bầu, Luis Antonio Tagle, 67 tuổi, người Philippines, sẽ là Giáo hoàng châu Á đầu tiên thời hiện đại. Hiện đang giữ chức phó tổng trưởng Bộ Truyền giáo, Tagle có khuynh hướng thiên tả hơn, đã lên tiếng phản đối tác động cô lập của ngôn ngữ khắc nghiệt của Giáo hội chống lại hôn nhân đồng giới.

“Vâng, tôi nghĩ ngay cả ngôn ngữ cũng đã thay đổi rồi, những từ ngữ gay gắt từng được dùng trong quá khứ để ám chỉ người đồng tính, người ly hôn và ly thân, những bà mẹ chưa kết hôn, v.v., trước đây chúng khá nghiêm khắc”, ông nói vào năm 2015. “Nhiều người thuộc những nhóm đó đã bị gắn mác và điều đó khiến họ bị cô lập khỏi xã hội nói chung.

Mario Grech

Mario Grech, 68 tuổi, là tổng thư ký của Thượng hội đồng. Vị hồng y sinh ra ở Malta này đã bày tỏ sự phản đối của mình đối với việc ly hôn và thụ tinh trong ống nghiệm, nhưng đồng thời cũng kêu gọi nhà thờ Công giáo chấp nhận các cặp đôi ly hôn và đồng tính. Giáo hội nên là “một trải nghiệm về Chúa” thay vì là “một tác nhân đạo đức”, ông nói với tờ Sunday Times of Malta trong một cuộc phỏng vấn năm 2015. Trong vai trò hiện tại của mình trong nhà thờ, Grech chịu trách nhiệm giám sát Thượng hội đồng về tính chất Thượng hội đồngkhi các nhà lãnh đạo tôn giáo tập hợp để tham khảo ý kiến ​​về định hướng tương lai của Giáo hộikhi đó ông có mối quan hệ tốt với các giám mục và hồng y. Ông đã lên tiếng ủng hộ người di cư, kêu gọi châu Âu giải quyết tốt hơn vấn đề nhân đạo đang được đề cập. Ông nói thêm: “Điều quan trọng nữa là trong một lĩnh vực tế nhị như vậy, không được phép có sự phân biệt đối xử mang tính thể chế giữa những người nước ngoài khá giả và những người nghèo, những người đến từ phương Đông và những người đến từ châu Phi”.

Matteo Maria Zuppi

Matteo Maria Zuppi, 69 tuổi, người Ý, đã đi đầu trong nỗ lực của Đức Phanxicô nhằm thúc đẩy một môi trường hòa nhập hơn trong nhà thờ. Ông từng là đặc phái viên tại Nga và Ukraine, và đã tham gia đối thoại với các nhà lãnh đạo ở Kyiv, Moscow, Washington D.C., Bờ Tây và Bắc Kinh.

Ông đã công khai về việc chấp nhận đồng tính luyến ái và cũng ủng hộ quyền của tù nhân và việc bãi bỏ án tử hình, và vào tháng 6 năm 2023, ông đã kêu gọi một "hệ thống pháp luật đảm bảo sự bảo vệ và chào đón tất cả mọi người".

Solcyré Burga _ Chad de Guzman _ Miranda Jeyaretnam & Simmone Shah