Đi lại trên những con đường đông đúc ở Lagos, Nigeria quả là một thách thức, ngay cả khi đi vào thời điểm may mắn nhất. Nhưng trong mùa mưa, các con đường trong thành phố trở nên gần như không thể đi được.
Là nơi ở của hơn 24 triệu dân, Lagos là trung tâm kinh tế của Nigeria, trở thành miền đất hứa cho những ai muốn tìm kiếm cơ hội mới. Nhưng tốc độ tăng trưởng nhanh chóng đó đã gây áp lực lên đường phố và môi trường.
Đường phố thường xuyên bị ngập lụt, một phần do hệ thống xử lý không kham nổi lượng 6.000-10.000 tấn rác thải ra hàng ngày trong thành phố.
Sau một trận mưa như trút, rác rưởi chất đống trong các rãnh nước lộ thiên khiến việc di chuyển trên các con đường trở nên khó khăn.
"Tôi lo lắng mỗi khi trời đổ mưa, nhất là khi mưa lớn," Stephanie Erigha, một cư dân Lagos, nói. "Nó khiến tôi lo ngay ngáy." Trong một lần đi taxi qua khu vực ngập úng của thành phố, bà nhớ lại nước tràn vào ngay ghế sau bên cạnh chỗ bà ngồi.
Tuy khí hậu tổng thể ở Lagos được dự báo nhìn chung sẽ ít mưa hơn do biến đổi khí hậu, nhưng cường độ mưa dự kiến sẽ tăng, kéo theo nguy cơ lũ lụt nhiều hơn.
Trong khi đó, thành phố có địa thế trũng này cũng đặc biệt dễ bị tổn thương với nước từ một nguồn khác: nước biển dâng. Nếu sự nóng ấm toàn cầu vượt quá 2 độ C, Lagos được dự đoán sẽ chứng kiến nước biển dâng lên 90cm tính đến năm 2100, theo nghiên cứu do nhà vật lý hải dương Svetlana Jevrejeva thuộc Trung tâm Hải dương học Quốc gia Anh dẫn đầu.
Đối mặt với ngập lụt, tắc đường và nước biển dâng, làm cách nào thành phố đông dân nhất châu Phi có thể thích ứng?
Kiến trúc nổi
Ở Lagos, có một nơi có nhiều kinh nghiệm đối phó với nước dâng.
Phần lớn khu dân cư Makoko không được xây dựng trên đất liền mà dựng trên những chiếc cọc trên mặt nước.
Makoko, vốn được mệnh danh là 'Venice châu Phi', là một mê cung ổ chuột được xây trên những chiếc cọc và đi lại bằng xuồng.
Khu ổ chuột này không được tiếp cận nhiều tới nguồn điện hay cũng như các điều kiện sinh hoạt vệ sinh, nhưng đó cũng là nơi có những cách làm sáng tạo như Trường nổi Makoko, một công trình nằm trên những thùng nhựa rỗng tái chế để nổi. Hình dạng tháp của ngôi trường giúp hạ thấp trọng tâm và do đó tăng độ ổn định, trong khi là kiểu mái lý tưởng để thoát nước khi mưa lớn.
Trường nổi Makoko Floating School được dựng trên hệ thống các phao nổi, dựa theo nguyên mẫu thiết kế ở vùng quận Makoko của Lagos
Tuy nhiên, hình mẫu này chỉ tồn tại thời gian ngắn sau khi bị hư hại nặng trong một cơn bão hồi năm 2016. Nhưng nó tạo tiền lệ cho hệ thống nổi mà kiến trúc sư của nó, ông Kunlé Adeyemi, sẽ áp dụng ở các thành phố ven biển khác. Phiên bản cấu trúc nổi này đã được xây dựng ở thành phố Venice của Ý và thị trấn Bruges của Bỉ.
Mới đây nhất, một phiên bản của mô hình này đang được xây dựng tại thành phố Mindelo trên đảo São Vicente, Cape Verde.
"Đó là một trung tâm âm nhạc nổi," Adeyemi, người sáng lập NLÉ, một công ty tư vấn thiết kế và phát triển đô thị, cho biết.
"Trong lần tái dựng này, chúng tôi xây dựng nó trong một vịnh ở Đại Tây Dương." Công trình này được làm từ gỗ và gồm ba tàu nổi chứa một khán phòng biểu diễn trực tiếp đa năng, một phòng thu âm tân tiến và một nền nổi cho những vị khách khát nước.
Gỗ, Adeyemi nói, là một vật liệu bền vững lý tưởng để xây dựng các công trình nổi. "Nếu có một thước đo ích lợi-chi phí của các giải pháp xây dựng trên mặt nước khác nhau, thì gỗ sẽ có thứ hạng rất cao," ông nói.
Trung tâm âm nhạc nổi nằm trong dự án Các Thành phố Trên Nước Ở châu Phi của NLÉ, dự án nhằm tìm kiếm những cách làm mới để giúp các cộng đồng ven bờ có thể sống chung với nước dâng. Thay vì chống chọi với nước, Adeyemi nói, họ muốn học cách sống chung với nó.
Giao thông đường thủy
Olajumoke Oyelese, cư dân Lagos, chỉ cần đi một chuyến phà là đã 'kết'. Tốc độ di chuyển khả dĩ của phà vượt xa tốc độ mà bà đã quen khi chạy nhích từng chút trên các con đường của Lagos.
Oluwadamilola Emmanuel, Tổng Giám đốc Cục Đường thủy Bang Lagos, nói rằng giao thông đường thủy trong thành phố đã đi được một đoạn đường dài về mức độ phủ sóng. Theo Emmanuel, hiện giờ có hơn 42 tuyến phà trên các tuyến đường thủy với 30 cầu tàu và bến thương mại trải qua ba quận.
Bên cạnh chính quyền thành phố, ngày càng có nhiều công ty thành lập doanh nghiệp vận tải đường thủy trong thành phố.
Vào năm 2019, Uber bắt đầu chạy thử dịch vụ Tàu Uber. Mục tiêu là để giảm tình trạng kẹt xe khét tiếng của thành phố.
"Chúng tôi ý thức được số giờ công và năng suất bị mất đi mỗi ngày do giao thông trên đường ở Lagos," Lorraine Onduru, người phát ngôn công ty, cho biết. "Chúng tôi đang xem xét các cách đem đến cho người đi làm cách dễ dàng và rẻ tiền để ra vào các khu trung tâm thành phố."
Dùng phà sẽ là một cách thay thế cho tình trạng tắc đường khét tiếng ở thành phố, và có thể cũng là cách di chuyển 'xanh', sạch hơn
Trong suốt hai tuần thí điểm của Tàu Uber, khách đi tàu chỉ phải đặt trước để giữ chỗ bằng ứng dụng điện thoại. Tàu có thể chở được ít nhất 35 khách/chuyến từ ngày thường cho đến cuối tuần.
Họ được đưa đến các điểm đến trên các tuyến đường định sẵn - tối đa bốn chuyến một ngày. Hiện tại, Tàu Uber vẫn đang đánh giá xem liệu di chuyển bằng tàu có thể là giải pháp lâu dài cho việc đi lại ở Lagos hay không.
Giao thông đường thủy có thể là một giải pháp cho tình trạng tắc đường kinh hoàng ở Lagos, nhưng liệu đi tàu phà có bền vững hơn đường bộ không?
Hiện không có mấy dữ liệu để so sánh các hình thức di chuyển ở Lagos, nhưng theo ước tính của Bộ Kinh doanh, Năng lượng và Chiến lược Công nghiệp của Anh, phà chở khách đi bộ có lượng khí thải carbon trên mỗi hành khách thấp hơn xe buýt, xe đò hoặc taxi.
Mặc dù cầu tàu đang mọc lên khắp thành phố, giao thông đường thủy vẫn chưa ăn sâu vào con số khổng lồ những người đi lại bằng đường bộ. Đặc biệt, số hành khách đi phà rất thấp trong thời đại dịch. Khi có phà, các quy định giãn cách xã hội có nghĩa số lượng hành khách trên mỗi chuyến phà giảm một nửa.
Nhưng những người dân Lagos như Oyelese rất háo hức với thay đổi này và với sự tích hợp các tuyến phà hiện tại vào mạng lưới giao thông thành phố. "Ta cần thứ gì đó như là một chiếc phà có thể chở cả xe cộ, hàng hóa cũng như hành khách. Và đó là một điều tôi cảm thấy thiếu," bà nói.
Vùng ven bờ bị đe dọa
Một công trình phòng thủ nổi bật trước nước biển dâng là 'Bức tường Lớn Lagos', một rào chắn được làm từ 100.000 khối bê tông nặng 5 tấn mỗi khối. Bức tường biển cao 18m này bảo vệ một dải bờ biển Đại Tây Dương của Lagos, một công trình đang được xây dựng trên đất bồi lấp và sẽ có chiều dài 8,4 km khi được hoàn thành.
Bức tường có mục đích bảo vệ khu đô thị mới khỏi những đợt sóng lớn kéo dài không khoan nhượng xuất phát từ các cơn bão ở nam Đại Tây Dương, mặc dù những người chỉ trích đã nêu quan ngại rằng mặc dù nó bảo vệ bờ biển ở một số vùng, nó đang làm tăng xói mòn ở những vùng khác.
Các cấu trúc khác để bảo vệ biển bao gồm xây dựng 18 đập chắn sóng biển (groyne) trên bờ Đại Tây Dương. Groyne là một cấu trúc được xây dựng để giữ cát và ngăn cát trôi ra đại dương.
Những groyne xây dựng trên bờ biển Đại Tây Dương của Nigeria cách đều nhau 400m và trải rộng trên chiều dài 7.2km. Thêm các groyne nữa đã được đề xuất để che phủ tới 60km đường bờ biển bang, và các quan chức ước tính này sẽ chi phí 1 tỷ đô la, Hãng thông tấn Nigeria đưa tin.
Dự báo lũ lụt
Mặc dù các công trình bảo vệ bờ biển có thể là một trong những biện pháp chống ngập dễ thấy nhất, nhưng một trong những biện pháp ít thấy nhất cũng có thể có tầm quan trọng tương tự đối với sức chịu đựng của thành phố.
Giới chức liên bang Nigeria đã thiết kế ứng dụng Flood Mobile để đưa ra dự đoán, qua đó có thể giúp các vùng ven biển có thêm thời gian chuẩn bị đầy đủ cho công tác bảo vệ các thành phố bị đe dọa như Lagos. Ứng dụng này có trên mạng và đưa ra dự báo lũ lụt thời gian thực cho một địa điểm cụ thể, sử dụng dữ liệu do Cơ quan Dịch vụ Thủy văn Nigeria (NIHSA) thu thập.
Ứng dụng này bao phủ một khu vực rộng lớn hơn nhiều so với ứng dụng trước đó, WetIn, vốn do Bộ nông nghiệp Nigeria thiết kế.
WetIn chỉ nhắm đến nông dân ở ba bang dễ bị lũ lụt, đưa ra cảnh báo bốn ngày trước khi thảm họa đến. Trước đó, giới chức phải dựa vào các phương tiện truyền thông như tạp chí, đài phát thanh và đài truyền hình để thông tin về lũ lụt sắp xảy ra.
NIHSA tin tưởng rằng ứng dụng Flood Mobile sẽ giúp mọi người giám sát nguy cơ lũ lụt hàng ngày ở bất kỳ nơi đâu ở Nigeria.
Một số tín hiệu sớm kêu gọi người dân cảnh giác đã bắt đầu được phát ra, khi những cơn mưa như trút nước làm ngập các con đường ở các khu kinh doanh và dân cư.
Tỷ lệ sử dụng thiết bị thông minh vẫn còn tương đối thấp trong dân trừ người trẻ ở các thành phố, khiến người dùng tiềm năng ở nông thôn và những người không có điện thoại di động bị bỏ ra ngoài.
Nếu không có những thay đổi như thế này cùng nhiều các thay đổi, điều chỉnh khác nữa, thì tình trạng nước biển dâng trong thế kỷ này sẽ khiến hàng triệu người phải ly tán ở Lagos, trong đó các quận ở vùng trũng như Makoko sẽ là những nói dễ bị tổn thương nhất.
Bằng việc học cách sống trên biển và hệ thống đường thuỷ, bảo vệ bờ biển của thành phố và hiểu được khi nào tình trạng ngập lụt sẽ nhiều khả năng xảy ra nhất, thành phố lớn nhất châu Phi này đang dựa vào sự tài tình, khéo léo của mình để tồn tại trên mặt nước.
Ayodele Johnson
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.