hoạ sĩ Ann Phong và
Nguyễn Việt Hùng
Nếu bạn là cư
dân California, Hoa Kỳ và là người yêu hội hoạ, có lẽ bạn đã từng nghe, biết đến,
hay đã đi xem triển lãm tranh của hai hoạ sĩ Việt Nam rất quen thuộc trong thế giới nghệ
thuật tạo hình ở đây, “Ann Phong và Nguyễn Việt Hùng”. Nếu bạn chưa bao giờ có
dịp tiếp xúc với những đứa con tinh thần của họ thì trong những giây phút nhàn
rỗi nào đó bạn có thể dừng chân bước, thử đến phòng triển lãm, hay lên mạng xem
tranh của họ.
Khi đã đứng
trong phòng tranh, bạn hãy thả dòng tư tưởng vào rỗng lặng và để tâm lắng nghe.
Bạn sẽ nghe được những tiếng động khe khẽ nhưng rất rõ của những bào thai của họ
đã “Chuyển”, thành hình và rõ mặt rõ mày, được treo trên tường cho bạn thưởng
ngoạn.
Những đứa con sanh sau này mang tiếng nói, ý tưởng cũng như cảm xúc về
những điều thay đổi đang diễn ra trong tâm thức họ, theo nhịp thời gian. Đó là
những biến động tâm linh của họ được ghi lại trong các bức tranh được sáng tác gần
đây qua 40 năm lưu lạc trên quê hương thứ hai.
Họ đã giới thiệu
những hoạ phẩm mới này trong buổi triển lãm tháng Tư với nhan đề “Chuyển” tại
phòng sinh hoạt nhật báo Người Việt. Họa sĩ Ann Phong có 18 tác phẩm và họa sĩ Nguyễn Việt Hùng có 30 tác phẩm. Hầu hết những
tác phẩm của NVHùng đều là tranh sơn dầu trên gỗ, trong khi chất liệu của Ann
Phong là màu Acrylic trên gỗ.
Là một người yêu
thích hội họa tôi nghe và biết tiếng hoạ sĩ Ann Phong rất sớm từ khi bà bắt đầu
dạy về Mỹ Thuật ở Đại Học Cal Poly Pomona, California, Hoa Kỳ. Bà còn hoạt động
thường xuyên và hiện nay là chủ tịch của Hội Văn Học Nghệ Thuật Việt Mỹ (VAALA).
Bà có tranh triển
lãm ở nhiều nơi, phần lớn các đề tài là thuyền nhân. Tháng 8 năm 2004, tại một
buổi đọc thơ và ra mắt sách song ngữ “X-X1: thuyền nhân khúc cho Ba – songs for
a boat father", bà cũng triển lãm loạt tranh về kinh nghiệm thuyền nhân tại
Viện Việt Học.
Trong Cuộc Triển Lãm Hội Họa ‘Tandem Solo’ vào tháng Mười, 2011 bà
đã triển lãm chung với hoạ sĩ Nguyễn Việt Hùng tại phòng sinh hoạt Nhật báo Người
Việt. Vào ngày 5 tháng Chạp, 2013 đến 31 tháng Giêng, 2014, Thành phố Anaheim
đã thực hiện cuộc triển lãm Value(n)ation với hoạ sĩ Ann Phong tại Downtown
Anaheim Gallery. Chúng ta có thể xem một phần các tác phẩm của bà trên trang mạng
Da Màu.
họa sĩ Ann Phong
Từ thưở xa xưa,
thuyền và biển luôn là những đề tài mở cho các văn, thi, hoạ, nhạc sĩ, và là những
chân trời rộng thênh thang cho họ tả, viết, vẽ. Riêng đối với Ann Phong, biển và
thuyền lại là nỗi ám ảnh, đeo đuổi bám riết mọc rễ trong tim bà, đằng đẵng
trong bao nhiêu năm dài lưu xứ. Biển lúc nào cũng hiện diện, bàng bạc vỗ, khi rì
rầm, lúc ba đào giật xoáy, xuyên suốt trong gần 40 tác phẩm của bà. Trong các bức
tranh mới vẽ gần đây, sóng biển trong lòng bà đã dịu xuống nhưng vẫn còn tiếp tục
sủi bọt cho một khuynh hướng tích cực mới. Bà đề cao sự bền bỉ dẻo dai và sức
phấn đấu kiên cường của người phụ nữ trong những cơn phong ba bão táp đời, phủ
chụp lên thân phận họ.
Bức Mặt Đối Mặt,
Acrylic trên gỗ(The Encounter, Arcylic on panel 24”x36”, 2015) là một ví dụ.
Khi nhìn trực
diện vào tranh, bạn thấy rõ tổng thể là một ngọn sóng bạc đầu nổi bật, trông giống
một phần của cánh hoa. Chính giữa biển sóng mở ra một hẻm tối màu đen, trong đó
có một con thuyền độc nhất chơ vơ. Con thuyền tí hon bằng nhựa này được sơn và
gắn vào tranh như tác giả thường làm trong các bức khác của bà theo lối “Tranh
sắp đặt”(Installation). Con hẻm này được cắt và bào lõm vào mặt gỗ tạo cho
tranh có một chiều sâu của 3D. Đứng gần hơn, bạn sẽ thấy được đầu của ngọn sóng
như đầu một cánh hoa là những bệt màu rất dày. Màu trắng lúc dày lúc mỏng tạo cho
con sóng bạc đầu một sức mạnh dữ dội nổi bật trên các gam màu xanh ngọc, xanh dương,
đen và nâu nhạt. Khi đặt chính mình vào tranh bạn sẽ thấy được nỗi cô đơn khôn
tả của con thuyền nan bé nhỏ giữa cơn sóng lớn bạc đầu. Nếu bạn là một thuyền
nhân, hơn ai hết, bạn thấm thía cái cảnh vượt biển Đông này.
Ann Phong tâm
sự, bà vẽ tranh theo cảm xúc, ý tưởng từ não phải đi qua tim rồi mới xuống tới
cây cọ. Trong thân phận một người phụ nữ, tôi đồng cảm với tác giả khi bà so sánh
mình với con thuyền và sóng biển chính là cuộc đời. Có bao nhiêu người phụ nữ từ
xưa đến nay phải lèo lái con thuyền mỏng manh đời mình trong cơn bão tố đời đen
tối. Chỉ một phút lơ đễnh tay chèo, con thuyền sẽ đắm. Chỉ một giây bất hạnh cũng
đưa số phận mình về một nẻo chông chênh bi thảm nào đó không hay. Tuy nhiên, con
thuyền giữa sóng lại tượng trưng cho sự tự do thênh thang của một người phụ nữ
độc thân, tự lập.
Tôi thấy màu
xanh lá cây có nhiều hơn cả so với màu xanh dương trong con sóng. Tôi hỏi bà về
điều này. Bà nói, bà dùng n ó với một chủ ý riêng, vì màu ấy theo Phương Đông là
màu xanh ngọc, màu tượng trưng cho sự dịu dàng thanh khiết của người phụ nữ. Ấy
cũng chính là ẩn dụ về chiều sâu nội tâm người phụ nữ, của bức tranh. Màu đen của
con hẻm sóng tượng trưng cho cuộc đời thô nhám nhiều thử thách. Bà vẽ từ sau lên
trước tức là bà phủ nền trước khi vẽ, rồi vẽ chồng lên, nên tranh bà có nhiều lớp,
có đậm có lạt, có dày có mỏng, có to có nhỏ. Acrylic đã cho phép bà chồng chất
màu, có khi hai ba chục lớp trên một bức tranh mà sơn dầu không làm được điều này.
Do đó chúng ta có thể thấy trong màu xanh có màu cam trong màu đen có màu đỏ
v..v..
Nói đến âm
thanh của tranh là nói đến một chiều khác trong tranh. Bà đã dùng màu đậm và đường
cong của nét cọ tạo nên những tiếng động. Tôi thấy những màu sắc đậm lợt, nét vẽ
lên xuống cao, thấp đã tạo nên nhịp điệu của con sóng trong tranh. Tùy theo sự
cảm nhận của người nhìn, bạn có thể nghe được âm thanh của nhịp sóng vỗ nhỏ,lớn,
lâu, mau, theo độ dày, mỏng, đậm, lợt của
cách sử dụng màu sắc trong nghệ thuật thị giác. Tôi nghe được âm thanh của
biển khơi, của con sóng bạc đầu như gầm, như thét, như nhận chìm con thuyền hay
chính là thân phận của người phụ nữ vậy.
Nói tóm lại,
theo tôi, bức “Mặt Đối Mặt”, có màu sắc tương phản, kích thích được sức tưởng tượng.
Về khía cạnh tri thức, có tính tích cực và đề cao sức mạnh tinh thần của người
phụ nữ cũng như diễn đạt được thế giới nội tâm của con người.
Bức Cuộc di tản,
Acrylic trên gỗ(The Journey, Arcrylic on panel 40”x55”, 2014)
Toàn thể bức
tranh là hình ảnh một mảnh vỡ của con tàu trong cơn sóng dữ trùng dương. Màu chính
được dùng là xám, và những nâu, đen, chàm, lam, xanh ngọc, xen lẫn. Trong lối sử
dụng màu nhẹ và mềm bà đã diễn tả được những cảm xúc buồn thảm và chính sự tan
vỡ của con thuyền đã mời gọi người xem đến gần. Khi vào cận điểm, người xem sẽ
thấy một ô vuông rất nhỏ tít trên cao, góc phải bức tranh. Trong khung vuông đen
đó, nổi bật lô nhô bóng trắng những con người bé tí xíu.
Bà đã khéo léo
dùng loại bố cục “Juxtaposition” để gây ấn tượng mạnh cho khách thưởng ngoạn. Đây
là một loại bố cục có chủ ý đặt hai cái tương phản cạnh nhau như cái lớn đi với
cái nhỏ, đậm đi với nhạt, cái không quan trọng đi với cái quan trọng hầu làm nổi
bật điều mình muốn diễn tả. Chúng ta thấy
được số phận nhỏ bé và mong manh của những thuyền nhân như con ong cái kiến
trong lỗ đen tò vò đang tuyệt vọng giữa biển Đông, trùng trùng bão táp. Ngoài
ra, nếu nghĩ sâu hơn, trong nghĩa bóng, biển khơi là một nước, chúng ta có thể
ví người Việt mình ở trong nước, hiện tại là thân cái kiến không có tiếng nói,
không có tự do ngôn luận, như trong khung tò vò của ngục tù giam hãm.
Đôi bờ đại dương
(Tranh của họa sĩ Ann Phong)
Là một hoạ sĩ
thuyền nhân, bà thổ lộ ước nguyện vẽ về thuyền nhân của bà như một hành động trả
ơn những món nợ bà đã vay của những người vượt biển đã chết trên biển Đông. Họ đã
chết âm thầm, không biết con số là bao nhiêu, để đánh thức lương tâm nhân loại.
Cái chết của họ gây tiếng vang cho thế giới nên đã có những con tàu đi tìm người
vượt biển để cứu sống thuyền nhân trong đó có bà.
Theo tôi,
trong bức “Cuộc di tản” này Ann Phong đã thành công trong việc miêu tả những
chuyến vượt biên đi tìm con đường sống trong cõi chết của người di tản. Bố cục
của bức tranh gây ấn tượng mạnh. Tính nhân bản là giá trị tinh thần của bức
tranh. Nội dung bức tranh truyền đạt một sức sống tinh thần mãnh liệt của những
người không màng cái chết bỏ nước ra đi chỉ vì tìm kiếm tự do.
hoạ sĩ Nguyễn Việt
Hùng
Tôi được biết đến
hoạ sĩ Nguyễn Việt Hùng từ lâu, khi tôi
đến sinh hoạt cùng hội VAALA. Tôi thường gặp ông ở đó, nhưng đây là lần đầu tôi
được xem những bức tranh mới của ông. Ngoài những sinh hoạt thường có với hội Văn
Hoá Nghệ Thuật Việt Mỹ, tranh của Nguyễn Việt Hùng đã nhập vào dòng chính của
nghệ thuật thị giác Hoa Kỳ. Ông có tranh được tuyển chọn vào cuộc triển lãm
hàng năm tại Palos Verdes Art center. Trong loạt tranh “Coastal Sensation” (Cảm
Tính Ven Biển), bức “Cảm Tính Ven Biển
#35” của Ông đã được tuyển chọn triển lãm tại phi trường quốc tế LAX vào tháng
Tư năm 2012. Bức Cô Dâu/Cảm Tính Ven Biển số 44 của ông cũng được chọn tham gia
cuộc triển lãm nghệ thuật tạo hình quốc tế lần thứ 52 do San Diego Art
Institute tổ chức năm 2013, và được thắng giải “Tác Phẩm Tuyển Chọn từ Giám Tuyển”
(Jurors Choice Award). Năm 2014, ông cũng có một cuộc triển lãm cá nhân, kéo
dài nhiều tuần, tại phòng triển lãm thường trực Launch Gallery ở West Los Angeles . Bạn có thể tìm hiểu thêm về tranh của ông
trên Da Màu.
Là một cư dân
của phố biển, thiên nhiên, cây cỏ và biển khơi đã gây cảm xúc mạnh mẽ cho ông. Ông
vẽ rừng, biển, sóng, cây, sỏi, đá, người, trong một phong cách rất riêng. Xem
tranh ông, tôi nhận thấy một điều ông luôn xem làm trọng đó là “sự hài hoà, tương
hợp” (harmony). Ông đặt màu sắc Á vào Âu. Tranh ông ảnh hưởng các lối vẽ khác
nhau bao gồm, loại tranh khắc gỗ Nhật Bản truyền thống, nghệ thuật kính ghép màu
Âu Châu truyền thống, gốm sứ, chạm khảm và cả thủy mạc Á Đông. Ông không chọn một
trường phái nào nhất định, ông pha trộn Siêu Thực, Ấn Tượng, Biểu Hiện, Trừu Tượng...
thành hàng loạt tranh mà chúng ta có thể gọi là đương đại. Ông có thói quen vẽ
tranh thành từng đợt cùng chủ đề và được đánh số. Tỷ như loạt tranh: Cổ Tùng, Cảm
Tính Ven Biển (Coastal Sensation), Vòng Đời Nghiệt Ngã, (Cruelly Go Round),Tâm
Cảnh (Mindscape), Linh Cảnh (Sacred Landscape) ....
CRUELLY GO ROUND
# 5 oil & gold leaf on wood, 18 x 24 in.
Là một người tị
nạn ông mang theo mình những quá khứ về biển không thể quên. Là một sinh viên
ngành Sinh Vật học, kiến thức về cơ thể con người vẫn còn tàng ẩn trong tiềm thức
ông, không thể bỏ. Nếu nghiên cứu kỹ tranh của ông, bạn sẽ nhận ra đâu đó những
quá khứ về đất nước Việt Nam được trải bày cùng những đường nét, hình ảnh từa tựa
cơ quan sinh học trong cơ thể một con người. Thêm nữa vì sống trong một đất nước
an lành, chuộng hoà bình, yêu tự do, như Hoa Kỳ, cảm giác hạnh phúc, tươi trẻ
tuôn chảy tràn trề lên nét cọ, khiến tranh ông xuất hiện nhiều màu tươi hơn là
tối.
Chúng ta thử đi
sâu vào một vài tác phẩm mới của ông xem ý tưởng “Chuyển” của ông tác động vào
tranh như thế nào.
Bức Tâm Cảnh #47,
Sơn dầu trên gỗ(Mindscape, Oil on panel, 24” x 30”)
Bố cục của bức
Tâm Cảnh của ông được vẽ theo phương pháp cận ảnh khiến người xem có cảm giác đang
đối diện với những vật thể to lớn khác thường. Những hình ảnh bắt được từ thị
giác trông như phong cảnh của núi, vực thẳm, vịnh, hang động, hay biển khơi. Khi
đặt mình vào tranh bạn có thể thấy được cảnh những bờ vực cao và sâu với những
vệt màu nâu dày được cắt, chạm bằng dao, tạo độ nổi cho vách núi. Biển hình chóp
xanh lơ với những bệt màu dày(lối vẽ Van Gogh thường dùng) . Rải rác đây đó là
cây xanh và xương rồng đang độ đơm hoa. Đá nhỏ lô nhô dăm ba hòn. Bên trên cùng,
trông như vòm một thạch động, với những nhũ thạch màu xanh nước biển. Giữa bầu
trời đêm đầy sao là một mặt trăng tròn vằng vặc trông như Blue Moon. Tôi thấy Tâm
Cảnh của ông rất kỳ dị, bạn có thấy điều này không? Nếu thời gian là đêm thì những
màu tươi của biển và cảnh vật lại không thể sáng rõ màu như vậy. Ngược lại nếu
bức tranh diễn tả ban ngày, chúng ta không thể có trong vòm thạch động một bầu
trời đêm đầy sao và trăng lấp lánh. Bức
tranh đã tạo sự tương tác giữa người xem và tác giả, nghĩa là nó bắt bạn phải
suy nghĩ và phân tích. Nó cũng kích thích trí tưởng tượng của người xem đi rất
xa. Nếu bạn là người quen thuộc với cơ thể học bạn có thể hình dung đây là một
lớp biểu bì(da) với những sợi lông màu xanh (thạch nhũ). Đây đó là đầu những
tuyến mồ hôi (cây xanh), tuyến thần kinh, xen lẫn những lớp mỡ, lớp dẻo
collagen, lớp xơ fibroblasts. Và tầng tầng những lớp tế bào chen nhau tựa các lớp
đất đá xanh nâu trên đầu hang động.
Tôi đem những thắc
mắc về màu sắc cũng như thời gian, hỏi và được ông trả lời.
hoạ sĩ Nguyễn Việt
Hùng
“Trong bức này
tôi muốn thể hiện hai dòng chảy Âu và Á trong tâm hồn tôi, cũng là tâm hồn của người
Việt tha hương. Khi chúng ta nghĩ về quê hương thì tâm cảnh có sự tương phản giữa
ngày và đêm. Bên này bờ California Nam
Tôi thấy được
sự hoà điệu của thiên nhiên và (cơ thể) con người giao nhau trong tranh như một
bản nhạc giao hưởng. Trạng thái phức tạp của tâm trong bức “Tâm Cảnh” đã được
diễn tả một cách khéo léo như nhịp đàn của những nốt cao, thấp, vui, buồn, luyến
láy, bất thường. Chính vẻ khác thường này miêu tả được cõi tâm thức của con người
là một thế giới muôn hình vạn trạng, mâu thuẫn, phức tạp, biến hoá khôn lường.
Bức Cổ Tùng #1, Sơn dầu
trên gỗ(Ancient Pine, Oil on panel, 24" x 30")
Bức này là một
trong hàng loạt tranh ông vẽ về cổ tùng. Cổ tùng có tên khoa học Pinus longaeva,
tên thông dụng là Ancient Bristlecone pine thuộc họ nhà thông(pine). Ở California
Ông đã quan sát
và theo dõi chúng từ 12 năm nay. Ông ngưỡng mộ sức chịu đựng bền bỉ của cổ tùng.
Trong một môi trường đất đá sa mạc thiếu chất dinh dưỡng, mùa đông khí hậu khắc
nghiệt có gió và bão tuyết, chúng vẫn sống được và rất đẹp. Những đường cong uốn
lượn theo chiều gió của cổ tùng tạo những nét đẹp rất nghệ thuật, khiến ông liên
tưởng đến cuộc đời của người nghệ sĩ. Đó cũng chính là một thông điệp cho đời sống
của người nghệ sĩ. Tiếng Anh gọi là “no pain, no gain”. Không có gian khổ, không
có thử thách, khó có một tuyệt tác ra đời. Cũng giống người nghệ sĩ, tuy cổ tùng
mọc trong cùng một khu rừng nhưng không có cây nào sống gần cây nào, mỗi cây có
một vị trí riêng biệt, một không gian riêng. Chúng thích ứng với môi trường và
hay mọc nhánh, nhưng nếu một nhánh chết đi, nhánh còn lại vẫn sống và tồn tại.
Ch úng như người nghệ sĩ đôi lúc có nhiều nhân cách mâu thuẫn trong một con người,
nhưng vẫn sống hài hoà và không làm phiền người khác.
Khi nhìn tranh,
người xem thấy được một cây cổ tùng, thân chia làm 2 nhánh, có lá tươi xanh với
những điểm nhỏ li ti màu tím giống như hoa. Điểm đặc biệt là thân tùng to, rắn
chắc nổi bật với những rễ cái chạy dài trên mặt đất đá. Màu vàng của vỏ cây nổi
bật trên màu nâu xám và đỏ của thớ gỗ do kỹ thuật đắp màu dày và chạm khắc trên
gỗ. Trên cao là bầu trời xanh, xa xa là những rặng núi trông tựa đồi cát màu trắng.
Trong khi lớp đất đá có những màu xám đậm, nhạt. Ông không sử dụng đường chân
trời và nguyên tắc viễn cận (perspective) của nghệ thuật vẽ phong cảnh truyền thống
. Ông vẽ theo sự quan sát riêng của mình và đôi khi vượt ra khỏi quy luật để tạo
đường nét riêng. Kỹ thuật dụng màu của ông chủ ý làm nổi bật vật thể chính là
thân tùng. Nhìn vẻ rắn chắc, vững chãi của Cổ Tùng, tôi liên tưởng tới tấm lòng
ngay thẳng của người quân tử và cây thông của Nguyễn Công Trứ. Hai câu thơ “Kiếp
sau xin chớ làm người, làm cây thông đứng giữa trời mà reo” có thể gán cho bức
cổ tùng này một thông điệp khác vì tùng và thông cùng là anh em.
Như chúng ta đã
thấy Ann Phong và Nguyễn Việt Hùng là hai hoạ sĩ có một quá trình cầm cọ rất lâu.
Cả hai đều tạo cho mình một đường hướng và phong cách riêng biệt. Nhưng sự thay
đổi trong lối dùng màu sắc hay cách vẽ của họ sẽ đưa họ vào một cuộc phiêu lưu
nội tâm khác, mở ra những suy nghĩ cho những sáng tạo mới. Tôi xin chúc cho cả
hai thành công trên con đường khai phá và làm mới các đứa con tinh thần trong
nghệ thuật tạo hình của mình.
Trịnh Thanh Thủy
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.