BM: Cải tổ Fifa hay dẹp bỏ làm lại từ đầu?

Friday, June 5, 2015

Cải tổ Fifa hay dẹp bỏ làm lại từ đầu?

Việc bắt bảy thành viên cao cấp của Fifa vào tháng Năm để điều tra tham nhũng ở cấp cao nhất của cơ quan điều hành bóng đá thế giới là hồi chuông báo động toàn cầu. Sepp Blatter đã tuyên bố ông sẽ từ chức, nhưng vẫn ngồi ghế Chủ tịch cho đến ít nhất là tháng Mười hai. Làm sao lại có thể để xảy ra tham nhũng bị cáo buộc và thực trạng lãnh đạo yếu kém như vậy diễn ra trong nhiều năm? Ai giám sát những người đóng vai trò giám sát?

Trong khi qui mô của hành động phi pháp bị cáo buộc và thực trạng vận hành sai trái của Fifa là hết sức đáng lo ngại về độ dài thời gian và phạm vi của tổ chức này, đây là một câu chuyện cảnh báo về những nguy cơ tiềm ẩn đối với các nhóm hoạt động dưới sự chỉ dưới sự lãnh đạo của chính các thành viên của họ.

Các tổ chức mô hình thành viên có nhiều dạng, chẳng hạn như các cơ quan chuyên môn và các câu lạc bộ, hiệp hội được cấu thành từ nhiều tổ chức như Fifa, các tổ chức hợp tác về xây dựng hoặc và thậm chí cả các hiệp hội của giáo viên và phụ huynh học sinh.

Đối với tất cả các tổ chức thuộc loại này, điều quan trọng là các thành viên giữ vai trò chủ chốt trong công tác quản trị của họ, nhưng có một rủi ro là nếu các tổ chức này chỉ vận hành bởi các thành viên (vì họ xác lập chiến lược và chịu trách nhiệm giám sát chính việc thực hiện công việc của các tổ chức này), thì bầu không khí trở nên một sự cộng hưởng – kể như một nơi mà những lợi ích riêng của các cá nhân thành viên sẽ lấn át các hành động nhằm thực hiện công việc tốt nhất cho những tổ chức này nói chung.

Quan ngại đối với các vấn đề có thể phát sinh từ cơ cấu quản trị này hầu như không chỉ giới hạn ở Fifa. The Co-operative Group, tổ chức hợp tác lớn nhất của Anh hiện đang có một loạt các doanh nghiệp bao gồm siêu thị, ngân hàng, cơ quan du lịch, … đã bị ép phải chuyển đổi cơ cấu quản trị của tổ chức này. Thay đổi này bắt nguồn từ một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng trong hoạt động kinh doanh ngân hàng của tổ chức hợp tác này, tiếp sau đó là báo chí đưa tin liên tục về bê bối của giới lãnh đạo và thực trạng tài chính có nhiều vấn đề.

Tìm gốc rễ vấn đề

Điều gì có thể dẫn tới bê bối? Một trong những vấn đề lớn nhất là dính tới lợi ích cá nhân. Các tổ chức như Fifa có thể bị hoen ố khi các thành viên, bị cám dỗ bởi ý muốn của mình, bị chi phối bởi nhu cầu và ham muốn, cho phép đưa ra các quyết định của tổ chức khiến có lợi cho bản thân và gây thiệt hại cho tổ chức.

Các tổ chức cũng có thể tự ý nhắm mắt, lờ đi các vấn đề, hoặc thậm chí bỏ qua cơ hội có thể có lợi cho các tổ chức, miễn sao nhu cầu của họ được đáp ứng.

Nếu những vấn đề này cứ để kéo dài, nó có thể tất yếu dẫn tới sự phá hoại chính tổ chức đó.

Dẫu sao cũng có một số tin vui. Trong khi tha hóa tràn lan có thể được bắt nguồn từ quản trị kém và thiếu các nguyên tắc quản trị vững chắc, thì giải pháp cũng là cái cần bàn.

Cách lãnh đạo là yếu tố then chốt. Hội đồng quản trị và đội ngũ điều hành có thể không chỉ đơn giản tuyên bố rằng các quyết định mà họ đang đưa ra là bất thiên vị và vì lợi ích của các tổ chức này nói chung. Họ thực sự phải hành động với sự liêm chính, minh bạch và sẵn sàng đứng ra chịu trách nhiệm nếu xảy ra sai phạm.

Trên hết, họ cần phải đưa ra biện pháp cụ thể để đảm bảo rằng có và luôn có các điều đó.

Hình thức quản trị mới cho Fifa

Điều này đôi khi có thể là một quá trình phải trả giá, tùy thuộc vào liệu tổ chức thấy cần phải như thế nào. Có ba giai đoạn phải được thực hiện để thay đổi: Đổ vỡ, bẻ cong, và làm lại nền móng.

Fifa là một ví dụ hoàn hảo của một tổ chức bị đổ vỡ về cơ bản. Sepp Blatter đã tuyên bố ông sẽ từ chức và một đại hội bất thường sẽ được tổ chức để bầu ra một chủ tịch mới. Điều đó sẽ không đủ. Người ta cần phải thay cả rễ lẫn cành. Một cơ cấu quản trị hoàn toàn mới cần được lập ra. Vai trò của giám đốc điều hành và chủ tịch của cơ quan điều hành nên được tách riêng. Quan trọng hơn là phải tiến hành một cuộc điều tra triệt để và không khoan nhượng. Để tiến hành một cuộc điều tra toàn diện như vậy thì cần mang vào cố vấn được tin cẩn bên ngoài. Nói tới tin cẩn ý tôi không nói đến sự tín nhiệm được những người hiện đang điều hành tổ chức này giao phó. Thay vào đó nó cần phải có một bên trung lập với uy tín toàn cầu mạnh mẽ, và sẽ điều tra, báo cáo, và giúp tạo ra một cách để tái cơ cấu và phục hồi Fifa.

Một câu hỏi cấp bách: Những cố vấn đó sẽ báo cáo cho ai? Ông Blatter đã nói rằng ông sẽ vẫn còn ngồi đó cho tới khi chủ tịch mới được chọn, và thời gian sớm nhất sẽ xảy ra là tháng 12 năm 2015. Ông nên thực sự tránh sang một bên ngay từ bây giờ và cho phép một nhà lãnh đạo tạm thời được đề cử thực hiện việc điều hành, hoặc một hội đồng những người không bị hoen ố bởi bê bối trước đây dẫn dắt tổ chức.

Nếu ở lại, ông Blatter sẽ "quản lý từ nấm mồ”. Có một nguy cơ rằng ông sẽ quan tâm tới di sản cá nhân của riêng mình chứ không khởi động cho nỗ lực thay đổi thực sự cần phải xảy ra.

Một giải pháp "hạt nhân" khác là nếu các vấn đề có vẻ như quá lớn để khắc phục thì giải tán tổ chức hoàn toàn và bắt đầu từ đầu. Đó là một cách để nhảy từ bước bị đổ vỡ sang bước sàng lọc cho sạch và đôi khi nó là cách duy nhất để đi tiếp.

Điều gì sẽ xảy ra nếu một tổ chức bị bẻ cong nhưng không bị đổ vỡ? Có lẽ là tình huống có dấu hiệu của rắc rối, nhưng không bị hư hại về mặt hệ thống như Fifa? Có rất nhiều các tổ chức có thể xếp vào loại này. Một số người bắt đầu tính tới một hướng đi với một cơ cấu quản trị có ý nghĩa ngay trong trứng nước, nhưng không còn phù hợp với mục đích. Trong khi những người khác thì cho rằng mọi chuyện đã chứng tỏ lầm đường. Nay là lúc để mạnh dạn và can đảm thực hiện thay đổi. Tôi đã được tham gia vào nhiều tổ chức đã trải qua quá trình này. Quá trình như vậy có thể gây đau đớn và khó khăn để thực hiện một thay đổi 180 độ như vậy. Nhưng điểm son là gần như tất cả các trường hợp này cho thấy họ đã trở thành các tổ chức mạnh mẽ và có năng lực hơn và được hưởng lợi được nhiều từ quá trình thay đổi nhiều như chính từ sự thay đổi bản thân.

Co-op ở Anh đang trong quá trình chuyển đổi như vậy. Họ đã đưa ra cơ cấu quản trị mới, một chiếc ghế chủ tịch độc lập, các thành viên hội đồng quản trị độc lập mới để ngồi cùng ban giám đốc và một tân giám đốc điều hành. Toàn bộ sự việc đã diễn ra dưới sự giám sát công khai, và chắc chắn đây là một hành trình khó khăn, và chưa tới gần đích. Chưa thể có phán quyết đúng sai nhưng nỗ lực thúc đẩy cho sự thay đổi chắc chắn là ấn tượng.

Và các tổ chức mới ra sao? Họ đang ở trong một vị trí tuyệt vời, vì họ bắt đầu với một nền móng mới hoàn toàn, và họ có cơ hội để học hỏi từ những sai lầm của người khác. Có một số điều quan trọng để thiết lập và làm rõ ngay từ đầu. Đầu tiên là chỉ định một hoặc nhiều thành viên độc lập cho hội đồng quản trị của tổ chức của họ. Giống như cần có giám đốc độc lập tại các công ty start-up (doanh nghiệp thành lập từ đầu) đóng một vai trò quan trọng trong việc góp tiếng nóiói không bị ràng buộc và không thiên vị khi họp hành. Vậy các tổ chức của các thành viên cũng nên áp dụng đúng điều này.

Giới hạn nhiệm kỳ, và không chỉ giới hạn đối với các thành viên hội đồng quản trị, mà còn cho cả ghế chủ tịch hội đồng quản trị. Điều này cũng nên được qui định ngay từ đầu.

Tách vai trò đối với ghế chủ tịch và chức giám đốc điều hành là quan trọng. Nếu có điều gì đổ vỡ và một trong hai người rời bỏ, tổ chức sẽ vẫn tương đối ổn định. Tách biệt vai trò cũng bảo vệ các thành viên lên tiếng để cố gắng mang lại thay đổi vì họ sẽ thấy ít bị ở vào thế bị trả đũa nếu nỗ lực họ theo đuổi nhằm thay đổi không thành.

Một điều quan trọng khác thường bị bỏ quên: tức là quan trọng là phải làm rõ vai trò của những người ngồi trong hội đồng quản trị. Có phải họ ngồi đó trong tư cách đại diện cho các tổ chức và lợi ích riêng của họ, hay họ bỏ lại sự liên kết trực tiếp đó trong phòng họp và trở thành thành viên hội đồng quản trị của tổ chức mà họ phụng dưỡng vào ngày hôm đó?

Các tổ chức có thành viên, như Fifa và Co-op, cũng như nhiều hội đồng quản trị của những tổ chức mà chúng ta đang làm việc cho hàng ngày, sẽ vận hành tốt nhất khi tuân thủ các nguyên tắc quản trị vững mạnh với các thành viên hội đồng quản trị được đào tạo bài bản và tham gia tích cực.

Thường thì các tổ chức này được tạo ra vì lợi ích chung. Cho dù các tổ chức lớn và phức tạp có ảnh hưởng tới nhiều người như Fifa, hoặc các tổ chức nhỏ mà chỉ tác động tới một số ít, việc có ý tốt không thôi là chưa đủ. Khắc phục những yếu kém của các tổ chức này đôi khi có thể là một nhiệm vụ nan giải, nhưng đó là nhiệm vụ tốt nhất cần phải đối mặt và làm càng sớm càng tốt, khi thay đổi có thể ít đau đớn và những lợi ích sẽ được nhiều.

Lucy Marcus