Sau Thế Chiến Thứ Nhất, đại dịch cúm quét khắp thế giới, giết chết ít nhất 50 triệu người. Sự kiện khủng khiếp này có thể dạy cho ta những bài học gì trong đại dịch cúm Covid-19 hiện nay?
Một trăm năm trước, một thế giới đang phải gượng dậy sau cuộc chiến toàn cầu vốn đã giết chết chừng 20 triệu người đột ngột phải tranh giành sự sống với một thứ thậm chí còn khủng khiếp hơn: bùng phát dịch cúm.
Đại dịch cúm mà về sau này được gọi là cúm Tây Ban Nha được cho là khởi phát từ những trại huấn luyện quân sự tù túng, chen chúc ở Mặt Trận Phía Tây.
Tình trạng mất vệ sinh - đặc biệt là ở cách chiến hào dọc biên giới Pháp - đã tạo điều kiện cho việc ủ bệnh và rồi lây lan mạnh.
Cuộc chiến kết thúc vào tháng 11/1918, nhưng khi những người lính trở về nhà thì họ cũng mang virus theo cùng, và thiệt hại sinh mạng còn lớn hơn so với những tổn thất trong chiến tranh đang chờ đợi; khoảng từ 50 triệu cho đến 100 triệu người được cho là đã tử vong vì đại dịch này.
Kể từ đó đến nay, thế giới đã phải trải qua nhiều đại dịch, trong đó có ít nhất là ba trận bùng phát cúm, nhưng không có đại dịch nào gây chết người khủng khiếp và lan rộng đến thế.
Vào lúc thế giới đang phản ứng lại nạn dịch Covid-19, BBC Future nhìn lại sự kiện dịch cúm Tây Ban Nha hồi hơn 100 năm trước để xem ta có thể học được gì từ một trong những nạn dịch tàn phá thế giới ghê gớm nhất trong lịch sử gần đây.
Viêm phổi thường là kẻ sát thủ
Nhiều người trong số những nạn nhân tử vong do Covid-19 đã có sẵn một chứng bệnh nào đó liên quan đến phổi, khiến cho hệ miễn dịch trong cơ thể trở nên yếu đi khi phải chống lại virus.
Đây là điểm tương đồng với dịch cúm Tây Ban Nha, tuy phải nói rằng tỷ lệ tử vong do Covid-19 thấp hơn nhiều lần so với cúm Tây Ban Nha.
Những người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch không đủ mạnh - là nhóm chiếm đa số trong những ca tử vong từ lúc dịch bệnh xuất hiện cho đến nay - dễ bị tổn thương hơn đối với các kiểu nhiễm trùng dẫn đến bệnh viêm phổi.
Ít nơi có thể thoát được dịch bệnh
Việc đi lại bằng đường hàng không mới chỉ đang trong giai đoạn trứng nước khi xảy ra đại dịch cúm Tây Ban Nha. Nhưng không có mấy nơi trên Trái Đất thoát được tác động kinh khủng của nó. Mức độ lan ra khắp thế giới của nó chậm hơn, đi theo đường hoả xa và xe chở khách chạy bằng hơi nước thay vì bằng đường hàng không như hiện nay.
Một số nơi đã đứng vững được trong vài tháng, thậm chí vài năm trước khi dịch cúm tràn tới tàn phá, cướp đi nhiều sinh mạng.
Virus corona gây tỷ lệ tử vong thấp hơn đáng kể so với Cúm Tây Ban Nha
Nhưng một số nơi đã giữ được cho dịch cúm không lan tới, thường là nhờ áp dụng các kỹ thuật căn bản mà về sau này được sử dụng trong suốt cả trăm năm qua.
Tại Alaska, một cộng đồng cư dân ở Vịnh Bristol đã hầu như không bị hề hấn gì. Họ đóng cửa trường học, cấm các buổi tụ tập đông người nơi công cộng, và cắt đứt liên lạc giữa ngôi làng với con đường chính. Đây là một hình thức công nghệ thấp của việc áp dụng lệnh cấm đi lại đã được dùng tại ở một số vùng ngày nay, chẳng hạn như tại Vũ Hán của Trung Quốc và vùng bắc Italy, nhằm chặn tình trạng virus corona lan rộng.
Các bác sĩ đã mô tả bệnh cúm Tây Ban Nha như một "nạn diệt chủng về y tế lớn nhất trong lịch sử".
Vấn đề không chỉ ở chỗ nó giết chết bao nhiêu người, mà là một lượng rất lớn các nạn nhân tử vong thuộc nhóm dân số trẻ, khoẻ mạnh.
Thông thường, một hệ miễn dịch khoẻ mạnh có thể đối phó được một cách hợp lý đối với cúm, nhưng loại cúm này tấn công nhanh tới mức nó áp đảo hệ miễn dịch, dẫn đến tình trạng phản ứng thái quá, được gọi là bão cytokine (tức là cơn bão các phân tử protein được tiết ra từ tế bào của hệ thống miễn dịch), làm dịch tràn màng phổi, khiến cho phổi trở thành hồ chứa hoàn hảo cho đợt nhiễm trùng thứ hai.
Điều thú vị là những người cao tuổi lại không dễ bị lây nhiễm, có lẽ bởi họ đã trải qua một loại cúm rất giống với cúm Tây Ban Nha, xảy ra với nhiều cộng đồng dân số hồi thập niên 1830.
Với chủng virus corona mới đang hoành hành hiện nay, người cao tuổi và người có bệnh nền được coi là nhóm nhiều rủi ro nhất. Dẫu cho tỷ lệ tử vong thấp, nhưng tỷ lệ này ở những người trên 80 tuổi lại rất cao.
Y tế công là hàng phòng thủ tốt nhất
Cúm Tây Ban Nha bùng phát vào thời điểm thế giới vừa trải qua một cuộc chiến toàn cầu, khi mà các nguồn lực công cần cấp nhất đều được hướng tới phục vụ quân sự.
Ý tưởng về một hệ thống y tế công khi đó còn đang trong giai đoạn trứng nước - ở nhiều nơi, chỉ tầng lớp trung lưu hoặc giàu có mới có khả năng đi khám bác sĩ.
Trận cúm giết chết nhiều người ở các khu ổ chuột và các khu nghèo đô thị, trong các cộng đồng dân không được ăn uống đủ dinh dưỡng, không có điều kiện sinh hoạt vệ sinh, và thường là ở những người đã có bệnh nền.
Dịch cúm đã thúc đẩy sự phát triển những hệ thống y tế công tại các nước phát triển, do các khoa học gia và chính phủ cách nước nhận ra rằng các đại dịch có thể lan ra nhanh chóng hơn so với trước kia.
Nhu cầu dùng khẩu trang cũng tăng cao trong giai đoạn bùng phát cúm Tây Ban Nha
Việc chữa trị cho từng trường hợp một sẽ là không đủ - để đối phó với các đại dịch trong môi trường đô thị, chính phủ các nước cần phải huy động các nguồn lực như thể họ đang trong thời chiến, phải cách ly những người có triệu chứng bị bệnh, tách các ca bị bệnh nhẹ khỏi các ca bị nặng hơn, và hạn chế việc đi lại di chuyển của người dân, để bệnh dịch có thể dần dần tự biến mất.
Các biện pháp y tế cộng đồng mà chúng ta thấy đang được áp dụng ngày nay ở nhiều nước trên thế giới nhằm nỗ lực chặn sự lây lan của virus corona là một trong những tác dụng lâu bền nhất của đại dịch cúm Tây Ban Nha.
Stephen Dowling
| 100 năm sau dịch cúm Tây Ban Nha |
| Dịch cúm Tây Ban Nha 1918 làm biến đổi thế giới thế nào |
| Nhân loại sẽ không tránh khỏi đại dịch cúm chết chóc? |
| Truyền thông mở màn tấn công TC về tội đại dịch cúm Wuhan |
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.