Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng tái khẳng định quyết tâm chống tham nhũng, khi phát biểu ngày 5/1 tại một hội nghị trực tuyến với các địa phương.
"Việc đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đã nhiều lần nói rồi, chúng ta đang làm và quyết tâm làm. Tuần tới chúng tôi tiếp tục họp Ban Chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng, làm liên tục, chứ không phải vì có dịch COVID-19 mà ngừng lại, dừng làm, không dám xử lý cái nọ cái kia, quan điểm đó là không đúng," ông Nguyễn Phú Trọng nói.
Chiến dịch chỉnh đốn Đảng, dưới sự lãnh đạo của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, được đánh giá trở nên quyết liệt từ đầu nhiệm kỳ Đại hội 12 năm 2016.
Các vụ xử án, kỷ luật Đảng, liên quan Đinh La Thăng, Trịnh Xuân Thanh, Lê Thanh Hải, Nguyễn Bắc Son…, được cho là hiếm có trong lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam.
Tuy vậy, vẫn có những ý kiến khác nhau trong dư luận lý giải vì sao tham nhũng tiếp tục là vấn đề gây bức xúc ở Việt Nam.
Một luận văn tiến sỹ, ra năm 2017 của Vũ Anh Đào, làm ở Victoria University of Wellington, New Zealand bằng tiếng Anh có tựa đề "Tiền là tiên là phật: Investigating the Persistnece of Corruption in Vietnam" nghiên cứu về tham nhũng trong lĩnh vực công ở Việt Nam, được đăng tải trên trang academia.com
Tác giả dựa vào tài liệu, dữ liệu phỏng vấn người dân Việt Nam và giới chuyên gia trong nước trong lĩnh vực chống tham nhũng, bao gồm chính trị gia, quan chức chính phủ cấp cao, nhà báo, học giả, tổ chức quốc tế và tổ chức phi chính phủ.
Theo nghiên cứu này đánh giá, tham nhũng ở Việt Nam xảy ra dưới nhiều hình thức từ quấy rối ở cấp độ đường phố bởi cảnh sát giao thông; giữa các công chức trong cơ quan chính phủ; cho đến giữa người dân với nhau trong sinh hoạt hàng ngày qua các chi phí lót tay "dưới gầm bàn" cho y tế, chăm sóc sức khỏe, học tập và nhiều dịch vụ khác...
Nhận thức của người dân về tham nhũng
Chỉ số cảm nhận tham nhũng CPI của Việt Nam năm 2021 theo tổ chức Minh Bạch Quốc tế
Tác giả nghiên cứu này cho biết những người được phỏng vấn tin rằng tham nhũng đã lan tràn ở Việt Nam; nó mang tính đặc thù và có hệ thống.
Một người trong nghiên cứu nói rằng: "Tham nhũng ở khắp mọi nơi, trong mọi hoạt động của cuộc sống như một căn bệnh ung thư đã di căn khắp cơ thể."
Có hai loại tham nhũng điển hình ở Việt Nam, theo nghiên cứu, là tham nhũng chính trị, lớn và có tổ chức, và tham nhũng vặt liên quan đến đời sống hàng ngày.
"Tham nhũng vặt dường như là một vấn đề sâu rộng thể hiện sự yếu kém và sơ hở của hệ thống công quyền. Tham nhũng lớn dường như liên quan nhiều đến bản chất của hệ thống chính trị và quản lý kinh tế. Những vấn đề này cần được khắc phục để giảm cơ hội cho các hoạt động tham nhũng," tác giả phân tích.
Tuy nhiên, không phải mọi người Việt Nam đều nghĩ rằng tham nhũng vặt là một loại tham nhũng, mà chỉ coi đó là "nhũng nhiễu" hoặc "gây khó dễ", nghiên cứu cho biết thêm.
"Những người được phỏng vấn nói chung khẳng định rằng tham nhũng vặt được coi là vấn đề lớn. Tuy nhiên, các mức độ của tham nhũng chính trị hiện nay được xem là nghiêm trọng hơn. Chính trị gia có thể thay đổi hoặc đưa ra chính sách có lợi cho các nhóm lợi ích."
Ở Việt Nam, các bộ ngành thường ra chính sách trong lĩnh vực họ quản lý, đồng nghĩa với việc họ "vừa đá bóng vừa thổi còi".
Nghiên cứu này kết luận hệ thống tham nhũng ở Việt Nam là một tập hợp chặt chẽ giữa sự sắp xếp và "sự hiểu biết". Hầu hết những người được phỏng vấn nhấn mạnh những ai trong hệ thống mà không phục tùng sẽ bị đá ra ngoài và phải tìm cách khác để kiếm sống. Điều đó làm cho nhân viên chính phủ khó tránh khỏi tham nhũng vì họ cần công ăn việc làm để chăm sóc gia đình.
Hối lộ và tham nhũng
Đầu tư công. Các dự án đấu thầu và xây cất, mua sắm dùng ngân quỹ quốc gia được dư luận chú ý nhiều vì các vụ thất thoát, biển thủ, hoặc ăn tiền công trắng trợn.
Một trong những hình thức tham nhũng nổi bật nhất ở Việt Nam mà mọi người thường xuyên đề cập là việc "mua quan bán chức" trong môi trường công. Nó được xem như "mẹ đẻ của tham nhũng", nghiên cứu của Vũ Anh Đào chỉ ra.
Đây cũng là lĩnh vực phát sinh nhiều hối lộ.
"Hối lộ có thể được thực hiện bằng nhiều cách. Thỉnh thoảng, các chuyển khoản có thể dưới hình thức du lịch hạng sang miễn phí hoặc các bữa ăn sang trọng trong nhà hàng, tiền hay quà tặng giá trị hoặc thậm chí là tình dục, chứ không chỉ là tiền," nghiên cứu trích dẫn một người được phỏng vấn.
Nghiên cứu trích dẫn một viên chức chính phủ, người này lấy dẫn chứng:
"Tôi từng biết một người không đủ điều kiện cho một vị trí, nhưng ông ấy rất muốn có nó. Vì vậy, mỗi năm vào dịp Tết Nguyên đán, ông và gia đình bay đến nhà sếp của mình để ăn tết với ông ấy. Ông ta chăm sóc mọi thành viên trong gia đình sếp. Cuối cùng, trước khi nghỉ hưu, vị lãnh đạo quyết định cất nhắc người này vào vị trí ông ta muốn."
Chống tham nhũng còn khó khăn
Nghiên cứu của Vũ Anh Đào năm 2017 nêu ra một số trở ngại chính trong công cuộc chống tham nhũng ở Việt Nam.
Thứ nhất, sự yếu kém của hệ thống pháp luật chung.
"Một số người được phỏng vấn cho rằng khung pháp lý quá thừa nhưng lại thiếu các quy định cần thiết. Trong khi nó có nhiều quy định không cần thiết, nhưng một số khác lại thiếu tính cụ thể."
"Những người được phỏng vấn nhấn mạnh rằng một số quy định tồn tại mà các cơ quan chính phủ không thể thực thi vì chúng không thể áp dụng cho các trường hợp hiện có."
Thứ hai, sự yếu kém của Luật Phòng, chống tham nhũng. Ví dụ, định nghĩa về tham nhũng ở Việt Nam chưa đủ để làm rõ tất cả các hành vi tham nhũng.
"Định nghĩa về hành vi tham nhũng trong pháp luật hiện hành là chưa phù hợp." Do đó, nghiên cứu đề xuất "nên sửa đổi các định nghĩa này theo hướng giúp dễ dàng xác định các hành vi tham nhũng, ngay cả khi không cần thiết phải mô tả chi tiết các hành vi đó."
Trách nhiệm chung nhưng không ai chịu trách nhiệm chính.
"Về phòng, chống tham nhũng, 'trách nhiệm' được quy định là trách nhiệm của toàn xã hội, nhiều cơ quan cùng tham gia nhưng không cơ quan nào được giao nhiệm vụ cụ thể, nhất là phòng, chống tham nhũng. Cứ cho là phòng chống tham nhũng thì ai cũng có trách nhiệm nhưng trên thực tế thì không ai chịu trách nhiệm chính," tác giả phân tích.
Theo kết quả nghiên cứu của Vũ Anh Đào, "thực tế, hầu hết những người được phỏng vấn cho rằng các nhà lãnh đạo Việt Nam nhận thức rõ điều gì tốt và không tốt cho đất nước, tuy nhiên, họ vẫn muốn duy trì thể chế hiện tại và hệ thống phức tạp vì lợi ích của họ."
"Họ nhấn mạnh rằng bản chất của hệ thống chính trị Cộng sản này là nhằm thu lợi nhuận tối đa bằng cách lợi dụng hệ thống khó hiểu. Theo họ, gốc rễ của vấn đề là ở chính chế độ. Nó là chế độ độc tài toàn trị và thể hiện qua sự can thiệp của các nhà lãnh đạo vào bất cứ điều gì duy trì đặc quyền của giới lãnh đạo."
"Bằng chứng cho thấy cách thức hoạt động của tham nhũng vặt, tham nhũng lớn hoặc tham nhũng chính trị trong hệ thống, phần nào giải thích tình trạng tham nhũng dai dẳng ở Việt Nam, bởi vì hầu như tất cả mọi người trong hệ thống đều tham gia đưa và nhận lại quả hoặc hối lộ, và họ có lý do để làm như vậy. Hơn nữa, quan chức chính phủ có xu hướng nghĩ rằng ngừng làm như vậy có nghĩa là bị loại trừ khỏi hệ thống."
"Điều đáng quan tâm là không ai tự coi mình là một mắt xích trong một chuỗi tham nhũng có hệ thống," nghiên cứu kết luận.
Một nghiên cứu khác, Phong vũ biểu Tham nhũng Việt Nam 2019, dựa trên phương pháp nghiên cứu của Phong vũ biểu Tham nhũng Toàn cầu của Minh bạch Quốc tế, nói người dân Việt Nam ngày càng quan ngại về tham nhũng.
71% những người được hỏi trong khảo sát 2019 cho rằng họ có vai trò trong đấu tranh chống tham nhũng.
Tỷ lệ này tăng lên so với năm 2016 (55%) và năm 2013 (60%) và là tỷ lệ cao nhất ghi nhận được cho đến nay về số lượng người có quan điểm.
Tuy nhiên, gần một nửa cho biết họ không tố cáo tham nhũng do sợ phải gánh chịu hậu quả.
Thêm một nghiên cứu gần đây, Báo cáo Chỉ số PAPI 2020 (ra năm 2021), nói: Quảng Ninh, Đồng Tháp, Bến Tre, Quảng Trị và Quảng Nam là 5 tỉnh dẫn đầu trong ở chỉ tiêu đo lường mức độ hiệu quả kiểm soát một số hành vi tham nhũng của cán bộ, công chức.
So với kết quả năm 2016, kết quả 2020 cho thấy mối quan hệ thân quen trong tuyển dụng nhân lực vào khu vực nhà nước có xu hướng giảm trên phạm vi toàn quốc. Rất có thể các cấp chính quyền chú trọng hơn tới công bằng trong tuyển dụng công chức, viên chức, khảo sát này nói.
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.