Saturday, November 2, 2019

Những cái chết đến từ thôi thúc ‘thoát nghèo’

BM
Một người cha đưa hình con trai, hy vọng con vẫn còn sống sau vụ 39 người chết tại Anh.

Trong những ngày qua, câu chuyện thương tâm về 39 người mất mạng trên chuyến xe tải định mệnh tại Anh vẫn đang làm giới truyền thông và thế giới nói chung và cộng đồng người Việt nói riêng xao động. Trong khi đa số tỏ ra ngậm ngùi, đồng cảm với những người xấu số và cả ngay những người bản xứ còn bàng hoàng đặt hoa, làm lễ tưởng niệm, lại chính không ít người Việt đổ lỗi cho nạn nhân và gia đình của họ.

BM

Đúng hay sai, trách nhiệm thuộc về ai thì dù nhìn ở mặt nào, câu chuyện về những "người rơm" - những phận người bị xem như rơm như rác tìm đường vào Anh cần là câu chuyện đáng suy nghĩ ở cấp độ quốc gia cùng những truy vấn về các chính sách kinh tế, chính trị và xã hội nào đã dẫn đến hệ lụy này. Khác hơn những góc nhìn cá nhân rất giới hạn và tùy thuộc vào vị trí xã hội, nhận thức cùng tâm thức của những bình phẩm nhiều cảm tính. Hoặc cũng có thể là đang thực hiện một nhiệm vụ nào đó để hướng công luận quy trách nhiệm về cho nạn nhân. Vấn đề là nguyên do gì đã dẫn đến sự việc này?

BM
  
Trong cuốn sách Poor Economics từng được dịch sang tiếng Việt là Hiểu Nghèo Thoát Nghèo của hai kinh tế gia Abhijit Banerjee và Esther Duflo vừa được giải thưởng Nobel Kinh Tế năm nay, ở chương cuối cùng của cuốn sách, các tác giả đưa ra kết luận qua những phát hiện chính yếu về người nghèo, nhấn mạnh sự tác động từ hệ thống kinh tế chính trị cùng các chính sách quốc gia đã ảnh hưởng đến người nghèo ra sao.

Các tác giả nhận xét rằng, một định chế kinh tế chính trị đúng đắn và hiệu quả thì sẽ tạo ra những chính sách hay cùng sự thịnh vượng chung cho xã hội. Bằng ngược lại, nó khó lòng kiến tạo hay thực thi những chính sách phù hợp trên mọi quy mô. Mặt khác, khi giới cầm quyền - những người định hướng và điều hành thể chế kinh tế, chính trị và xã hội không đặt ưu tiên hàng đầu trong việc tạo điều kiện cho người dân phát triển và giàu có hơn mà chỉ lo tham nhũng và trục lợi cá nhân, nói khác đi là lạm quyền - thì sẽ dẫn đến sự yếu kém cho quốc gia và có thể đẩy người dân đến những quyết định và hành động sai lầm.

https://baomai.blogspot.com/

Năm điều chính yếu mà các tác giả của Poor Economics đưa ra về người nghèo và sự nghèo theo sau:

·        Thứ nhất là người nghèo thường thiếu thông tin cấp thiết và dễ tin vào những điều không thật. Niềm tin không đúng sẽ dẫn đến những lựa chọn sai lầm với những hệ lụy bất lường.

·        Thứ nhì là người nghèo phải gánh trên vai quá nhiều trách nhiệm, đời sống và công việc bấp bênh và phải tự lo toan mọi chuyện so với người giàu có.

·        Thứ ba thì người nghèo chịu sự bất bình đẳng về thị trường, giá cả, dịch vụ vì nhiều lý do khác nhau.

·        Thứ tư là các quốc gia nghèo không tất yếu phải cứ thất bại vì vốn dĩ đã nghèo hay vì vận xui lịch sử mà vì chính phủ yếu kém và chính sách thiếu hiệu quả. Và cuối cùng là sự kỳ vọng về khả năng hay thiếu khả năng của người khác rốt cuộc sẽ có xu hướng biến điều đó trở thành sự thật.

Dựa theo những điều này để xét riêng qua câu chuyện thời cuộc thì những người rời bỏ quê hương, dù ở dạng làm nhân công hợp pháp qua mỹ từ "hợp tác lao động" hay con đường vượt biên bất hợp pháp và đầy nguy hiểm như những "người rơm" đều tin rằng mình có thể thay đổi đời sống được khá hơn, ít nhất xét về mặt kinh tế.

BM
  
Những "người rơm" và gia đình họ tin rằng, khi vay mượn đến đôi ba chục ngàn đô la cho một cuộc đổi đời, họ sẽ có khả năng sớm trả được món nợ đó và rồi thay đổi đời sống mình cùng gia đình được tốt đẹp hơn. Họ chẳng lường hết những nguy hiểm trong hành trình xuyên quốc gia, vượt qua vài ngàn cây số để bước vào khoang xe định mệnh, giao phó sinh mệnh mình vào tay người khác với những dẫn dụ rằng, họ có thể thực hiện chuyến vượt biên giới an toàn lần thứ nhì, thứ X, Z, Y nào đó cho đến khi thành công như bao người khác.

Thứ nhì là với đời sống bấp bênh, công việc không đủ sống tại quê nhà, lại phải chứng kiến khoảng cách giàu nghèo quá cách biệt mà không ít kẻ giàu có chưa hẳn do tài sức hay sự cần cù, trong khi họ lại không có được cơ hội như vậy. Sự quẫn trí và thôi thúc thoát nghèo dễ đưa người nghèo chọn một con đường thoát nghèo nào đó, ở đây là con đường sang Anh bất hợp pháp như những "người rơm".

BM

Thứ ba là, cũng vậy, với người nghèo thì có những thị trường, hàng hóa, dịch vụ không dành cho họ bởi đơn giản là họ không kham nổi, không vói tới. Họ trở thành những công dân hạng hai, hạng ba ngay trên quê hương mình nên quyết định rời bỏ nơi mình không được đối xử công bằng hay được có cơ hội để hưởng những điều đó, không là điều khó lý giải.

Thứ tư là người nghèo thường mang mặc cảm nghèo do vận kiếp nghèo, do thua kém khả năng hơn là quy về trách nhiệm cho một chính phủ, một thể chế hay các chính sách kinh tế thất bại đã đưa họ vào chỗ nghèo, không tạo cho họ cơ hội để thoát nghèo. Chính vì vậy, họ buộc phải tự quyết định cho cuộc đời mình, cách này hay cách khác.

BM

Và cuối cùng, khi người nghèo bị đặt vào định kiến rằng họ nghèo vì thiếu khả năng, vì lười biếng, vì vô số điều mà chính họ là người phải chịu trách nhiệm thì họ xem quả thật là vậy và sẽ không tự mình ngóc đầu nổi nếu không đánh liều làm điều phi pháp hay đánh cược số phận bằng một chuyến đi rủi ro như "người rơm". Khao khát thoát khỏi sự nghèo đói là hiển nhiên và chính đáng, dăm người đi trước thành công hay phát đạt đã thôi thúc những người còn lại xem sự ra đi là cứu cánh.

Nỗ lực và phương cách thoát nghèo của mỗi người khác nhau, tùy theo ý chí, phẩm hạnh và khả năng cùng các mục tiêu mà họ đặt ra. Theo chiều hướng tích cực hay tiêu cực. Bên cạnh một số ít người nghèo nào đó sẽ thành công là một số đông không có cơ hội hay chọn lựa nào khác ngoài việc chấp nhận những rủi ro.

BM

Không phải người nghèo nào rồi cũng sẽ đi theo con đường trở thành một "người rơm", như những người dân quê nghèo khổ khác đã chọn con đường "vượt biên nội địa" khi đổ về thị thành để mưu sinh vất vả, dù không nguy hiểm nhưng cũng lắm nỗi nhọc nhằn và là một quyết định chẳng dễ dàng khi rời chốn chôn nhau. Và không phải ai lên thị thành cũng để gia nhập băng đảng hay bán mình, nên võ đoán về quyết định và mục đích cuối cùng của những "người rơm" là sự nhẫn tâm.

Bởi xét cho cùng, những nạn nhân xấu số này chỉ là hệ lụy của một cơ chế xã hội khác, nơi họ đành phải rời bỏ để đi tìm một cuộc đời tốt đẹp hơn. Nếu những người đang điều hành quốc gia không thẳng thắn nhìn nhận nguyên do và tự vấn về trách nhiệm của mình thì những chuyến xe định mệnh, dạng này hay cách khác lại vẫn còn xảy ra. Ở bất cứ nơi đâu.



Đinh Yên Thảo

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.