Mùa
thu năm 1958, khi nhà văn Boris Pasternak được trao giải Nobel văn chương, Liên
Xô đã tiến hành một chiến dịch tuyên truyền khốc liệt nhằm chống lại chính
người con của đất nước mình. Không thể chịu đựng nổi, ông đã nghĩ đến chuyện tự
sát khi vừa tròn 68 tuổi.
Pasternak
có tội không chỉ vì tác phẩm Bác sĩ Zhivago không ca ngợi cuộc cách
mạng Boshevik mà ông còn cho xuất bản tác phẩm này ở nước ngoài, trong khi
chính quyền cộng sản đã cấm xuất bản ở trong nước.
Hiện
nay người Mỹ nhớ đến Bác sĩ Zhivago có lẽ chủ yếu là nhờ bộ phim được sản xuất
năm 1965, với hai ngôi sao màn bạc là Julie Christie và Omar Sharif cùng với
nền nhạc khó quên của nó. Nhưng lúc đó cuốn sách này là một bất ngờ lớn, một
bestseller ở phương Tây và nó đã tạo ra một vụ bê bối lớn ở Liên Xô. Bộ chính
trị Đảng cộng sản Liên Xô căm thù nó như thế không phải vì nó là cuốn sách phản
cách mạng mà vì nó không có tí ý thức hệ nào. Nó ca ngợi con người cá nhân – ca
ngợi tình yêu, tham vọng, thi ca và cuộc truy cầu ý nghĩa của cuộc đời – theo
cách mà Đảng cộng sản không thể nào chấp nhận được.
Những
sự kiện này được hai cây bút Peter Finn và Petra Couvée của tờ Washington
Post viết lại trong một cuốn sách vừa được xuất bản với nhan đề The
Zhivago Affair. Cuốn sách trình bày những tài liệu chưa được công bố, cả của
Nga lẫn của Mỹ, nhằm vẽ ra bức chân dung của một nhà văn phức tạp (trong đó có
cả đời sống tình ái cũng rất phức tạp của ông) cũng như những cố gắng của CIA
nhằm đưa phiên bản tiếng Nga của tác phẩm này đến tay người Nga.
Tại
thời điểm, khi mà nhà cầm quyền ở điện Kremlin đang tiến hành chiến dịch tuyên
truyền đầy thù hận nhằm chống lại – lần này là những tên “quốc xã” và “phát
xít” ở nước Ukraine láng giềng – việc nhắc lại chiến dịch bôi nhọ đã tạo ra một
sự cộng hưởng mạnh mẽ. Bác sĩ Zhivago là tiểu thuyết đầu tay của Pasternak.
Trước đó ông chỉ làm thơ. Chắc chắn ông là một người có nghị lực phi thường.
Ông đã bỏ ra hơn một chục năm để hoàn thành tác phẩm dày 700 trang, phủ nhận
tất cả những gì từng được tưởng thưởng và được phép tồn tại trong cái thế giới
khép kín ở Liên Xô của ông.
“Trong
nhà nước toàn trị này, nếu không có lòng dũng cảm của một thiên tài thì không
thể sáng tác và trình bày với thế giới tác phẩm của mình”, nhà phê bình người
Mỹ, ông Edmund Wilson, viết trên tờ The New Yorker.
Thế
mà sau khi Nikita Khrushchev đưa cả bộ máy của Đảng chống lại mình, Pasternak
đã gục ngã. “Tôi nghĩ đã đến lúc rời bỏ thế giới này rồi, thật là quá đáng,”
ông đã nói với một người bạn như thế.
Tờ
Pravda (Sự Thật) và những tờ báo chính thức khác gọi ông là kẻ phản bội, tên
Judas, tên hợp tác với bọn quốc xã, cần phải trục xuất, hay một nhà văn nói,
đáng bị bắn. Còn Khrushchev thì so sánh ông với một con lợn đáng ghét, mà lợn
thì “ít nhất cũng không ỉa đái ra ngay chỗ nó ăn và ngủ”. Bạn bè ông bị buộc
phải lên án ông. Ở một đất nước mà các nhà văn thường bị giết hoặc bị đưa vào
trại tập trung vì những tội lỗi rất nhỏ hoặc chẳng có tội gì thì rất ít người
dám chống lại, mặc dù đã có người nhảy qua cửa sổ tự sát chứ không chịu tuân
phục.
“Chắc
chắn là họ sẽ không tha”, một người bạn của ông viết trong nhật ký như thế.
Hiện
nay tổng thống Vladimir Putin, sau khi chặn đứng cuộc thí nghiệm ngắn ngủi với
chế độ dân chủ và tự do báo chí, đang dẫn dắt một chiến dịch tương tự, lần này
là nhằm biện hộ cho cuộc xâm lược Ukraine và ngăn cản nước này đi theo đường
lối độc lập. Người Nga không thể thoát được cái mà bài báo mới đây trên tờ New
York Times mô tả là thường xuyên “khoác lác và cường điệu… thông tin sai lạc và
thổi phồng, thuyết âm mưu, khoa trương quá mức và đôi khi là dối trá trắng
trợn”. Tất cả những biện pháp này đã được sử dụng nhằm mô tả các quan chức và
những nhà hoạt động Ukraine
Nhưng
câu chuyện của Pasternak cảnh báo rằng không nên rút ra bài học lịch sử một
cách vội vàng. Người ta đã bắt ông từ chối giải Nobel, nhưng trước khi chết vào
năm 1960, khi vừa tròn 70 tuổi, ông đã bắt đầu viết một tác phẩm đầy tham vọng,
lần này là một vở kịch.
“Bạn
còn trẻ hơn tôi và bạn sẽ được chứng kiến giai đoạn mà người ta có quan niệm
khác về những chuyện đã xảy ra”, ông viết cho một trong những người phê bình
mình như thế. Và ông đã đúng.
“Thật
đáng xấu hổ vì tôi đã chống lại Pasternak,” một nhà thơ sau này đã nói như thế.
Ngay cả Khrushchev — sau khi bị đưa ra khỏi Bộ chính trị vào năm 1964 — cũng
nói rằng ông ta “thực sự lấy làm tiếc về hành động của mình đối với Pasternak”.
The
Zhivago Affair, cũng nhắc cho chúng ta biết rằng ở những nước, nơi mà ngày
xưa Bộ chính trị còn bây giờ thì Putin cai trị thông qua sợ hãi thì đánh giá dư
luận xã hội là công việc thiên nan vạn nan.
Hầu
như không có ai dám đứng lên bảo vệ Pasternak khi điện Kremlin tuyên bố rằng
ông là kẻ thù. Nhưng khi ông qua đời, mặc dù báo chí chính thức không nhắc tới,
đã xuất hiện những tờ rơi nói về thời gian đưa tang ông, có những tờ giấy viết
tay và được dán trên tường nhà ga tuyến đường xe lửa từ Moskva đến quê ông.
“Hễ
cảnh sát bóc đi thì lại xuất hiện những tờ mới”, Finn và Couvée viết. Và khi
bạn bè và người thân của Pasternak khiêng quan tài ông ra khỏi nhà để đến nghĩa
trang gần đấy, họ đã trông thấy hàng ngàn người Nga đứng đợi ở bên ngoài để
vĩnh biệt ông lần cuối, mặc cho lực lượng KGB đông đảo cũng đứng đầy xung quanh
đó.
Fred
Hiatt
Phạm
Nguyên Trường dịch
Jul
21, 2014
Tổng
thống Nga Vladimir Putin hôm thứ Hai 21/7, nói Nga sẽ “làm tất cả” để đưa các
bên đang giao tranh tại Ukraine vào bàn đàm phán sau vụ máy bay của Malaysia
rơi hồi tuần trước. Chiếc phi cơ MH17 đang trên đường ...
19
hours ago
Nhưng
tại sao TT Nga Putin lại vội vàng kết tội Chính Phủ Ukraine như thế trong khi
cuộc điều tra quốc tế đang tiến hành thì các bên có liên quan đều không được
miễn trừ trách nhiệm. Tóm lại, sự việc chuyến bay MH-17 của ...
Mar
29, 2014
Ông
Putin còn vô tình giúp cho khối EU bành trướng nhanh hơn tốc độ họ trông đợi;
và giúp khối sử dụng đồng Euro củng cố với các biện pháp “kham khổ” dễ dàng
hơn. Trong 28 nước của Liên Hiệp EU chỉ có 18 nước đồng ...
Mar
08, 2014
"Vladimir
Putin lưu ý rằng trong bất kỳ trường hợp nào có sự leo thang về bạo lực đối với
dân số nói tiếng Nga ở khu vực phía Đông của Ukraina và Crimea ,
Nga sẽ không thể đứng ngoài và sẽ sử dụng bất kỳ biện pháp cần ...
Mar
07, 2014
Theo
cách nhìn của ông Putin, ông đang sống trong thế giới mà các nước phương Tây
ngày đêm lập mưu để gây bất ổn cho Nga và cá nhân ông. Ông vẫn nhớ Cách mạng
Hoa Hồng ở Georgia
Mar
07, 2014
Cái
giá của Putin. image. Lịch sử có lúc là những trò đùa thật đắng cay. Ngày 19
tháng 2 năm 1954, đoàn Chủ tịch Xô viết Tối cao của Liên Xô đã ký quyết định
chuyển giao bán đảo Crimea từ tay Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa ...
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.