Mấy hôm trước đọc
báo thấy ông “thánh” Nguyễn Ngọc Quang - Phó chủ tịch UBND huyện Chư Pah (Gia
Lai), trả lời báo chí về chuyện “Cầu sập liên tiếp, dân kêu, chính quyền làm
ngơ?” mà tôi không thể nhịn cười. Cười một cách chua chát, xót xa và buông miệng
hai từ “khốn nạn” thay cho những phận đời mỗi ngày qua lại trên một công trình
chữ V đậm chất kiến trúc và sáng tạo của một vị quan cấp huyện.
Cầu chữ V hay năng lực
“vụng về”?
Chẳng biết lấy ra
đâu cái lẽ cầu sập, quan chức làm ngơ. Cả “thánh” Quang cũng xử lý tình huống
vô cùng khó hiểu – cầu của huyện sập mà không nắm tình hình, để rồi khi dân đặt
vấn đề “tại sao quan huyện không lo?” thì ông đổ thừa cho tỉnh quản lý. Buồn cười
hơn khi vị “quan cấp huyện” này còn dùng trí tưởng tượng siêu phàm như thể ông ấy
là một kiến trúc sư đã qua trường lớp, để rồi dám thốt ra hai chữ “khách quan”
khi nhận định “cầu tạo thành chữ V chứ không sập” để mô tả một cây cầu vốn chỉ
còn là một đống phế thải.
Tôi thử đặt dấu chấm
hỏi vào năng lực quản lý lẫn tư duy của vị quan “tri huyện”. Thưa ông! Ngay cả
khi một đoạn dây cáp bị đứt khi đang xây cầu vì lý do khách quan tại Thổ Nhĩ Kỳ
hồi tháng trước, thì vị kỹ sư người Nhật cũng tự sát vì cho rằng mình phải chịu
trách nhiệm. Phải chăng cũng vì những người có trí tưởng tượng méo mó như ông –
nhìn cầu sập ra cầu hình chữ V – mới khiến cho không biết bao nhiêu người dân,
trong đó không thiếu các em nhỏ phải qua sông qua suối bằng “túi ny lông”. Để rồi
phận đời của họ cũng nổi trôi bồng bềnh, đánh cược mạng sống giữa dòng nước
xoáy đến vô tình để đối lấy cái chữ, cái nghĩa, hay đơn thuần chỉ là miếng cơm
manh áo thường ngày.
Cái cầu sập ấy là một
hệ lụy của thứ mà các ông đã được học từ nhỏ trong bài văn “Sống chết mặc bay”
mà chính ông đóng vào vai quan trị huyện phản diện – mặc cho dân sống chết còn
bản thân thì vô lo vô nghĩ. Ngoài kia dân vẫn nhọc nhằn để qua được bên kia bờ,
có khi “mạng đi thì có mạng về thì không”, chứ chẳng hề hoa mỹ và lãng mạn như
cái cách suy nghĩ vụng về theo kiểu “cầu tạo hình chữ V” của một ông quan huyện.
Và quốc gia như một
“chiếc cầu gãy”?
Bạn bè tôi ngồi đọc
những dòng phân bua của ông quan “tri huyện” mà xuýt xoa: “Cũng may, ông quan ấy
chỉ dừng việc tưởng tượng chiếc cầu gãy tiềm ẩn rủi ro ấy ở tạo hình chữ V. Chứ
nếu nhà báo ‘hỏi xoáy’ thêm vài câu nữa, biết đâu chừng bác ấy sẽ lúng túng rồi
‘đáp xoay’ rằng cầu tạo hình chữ V đại diện cho chữ Việt Nam để còn kịp mừng 40
năm ngày giải phóng”. Không chuyện gì là không thể xảy ra trong trí tưởng tượng
và năng lực vụng về của nhiều quan chức nhà mình, kể cả những chuyện khó tưởng
khó tin nhất trên thế giới này.
Nếu bạn không tin,
tôi lại kể bạn nghe về chuyện “đường cong mềm mại” – một “tuyệt tác” khác của
trí tưởng tượng và sự lãng mạn hóa của các quan nhà mình. Năm ngoái, dư luận được
một phen cười ra nước mắt khi tuyến đường Trường Chinh (Hà Nội), bị bẻ cong so
với quy hoạch biểu đồ. Báo chí và người dân đặt vấn đề “nhà chức trách bẻ cong
đường để né nhà quan chức”. Trong khi các quan trả lời một cách đầy văn chương
rằng đường tạo hình cong mềm mại”.
Hóa ra nhiều quan chức
nhà mình, không chỉ ông tri huyện Chư Pah, cũng có tiền lệ hoa mỹ một cách đau
lòng đối với những công trình công cộng của dân. Nhưng xin thưa, dân còn nghèo,
còn khó, đến miếng ăn còn lo chưa xong thì lấy đâu ra thời gian và tâm trí để
thưởng thức “tạo hình chữ V” hay “đường cong mềm mại” xuất phát từ sự tắc trách
và sự ngụy biện đến ngạo mạn của các vị làm quan. Đến khi dân nghèo phải chua
chát nhận ra “vẻ đẹp thật sự” của các tạo hình theo kiểu “chữ V” mà các quan tạo
ra, thì có lẽ đất nước này cũng đã méo mó đến nỗi hình ảnh các vệ tinh ghi lại
bản đồ Việt Nam cũng không còn là chữ S nữa.
Lẽ ra phải chịu tội…
Chuyện “đường cong mềm
mại” và cầu sập “tạo hình chữ V” làm tôi nhớ tới chuyện kiến tạo tư duy của nhiều
nhà lãnh đạo quốc tế. Dạo bộ trên khắp các phố phường tại Tokyo (Nhật Bản),
Singapore, hay gần hơn như Malaysia, Indonesia… bạn sẽ cảm nhận được cái mà người
ta gọi là “tư duy lãnh đạo”.
Đó là khi một quan
chức lãnh đạo đường bộ Nhật Bản quyết không phá hàng cây thay thế bằng những
con đường trải nhựa để đảm bảo phát triển cân bằng. Những con đường nhỏ gọn, được
uống cong mềm mại đúng nghĩa giữa những hàng cây được bảo tồn khiến người dân vừa
thấy hiện đại, vừa cảm nhận cái tâm của người làm lãnh đạo trong việc cân bằng
phép toán giữa môi trường và phát triển. Tuyệt nhiên, đó không phải là việc
“rút ruột” công trình, làm cho có, hay tranh thủ móc tiền của dân chúng để thoả
mãn thú vui và sự xa xỉ của cá nhân, để rồi xuất hiện những cái “cầu chữ V” bị
sập. Và xin thưa, khi có sự cố xảy ra, người ta cứ soi quy trình làm việc mà luận
tội, bất kể anh là quan lớn hay quan nhỏ. Chẳng thể có chuyện bác tri huyện ngồi
phòng máy lạnh rung đùi xem báo rồi tự họa trong đầu hình chữ V vô thưởng vô phạt.
Ở nước người ta,
hành vi lãnh đạo thường xuyên bị soi xét và khảo sát sự tín nhiệm bởi dân qua
nhiều cơ chế mở. Thời đại mạng xã hội và Internet cho phép hàng triệu dân click
chuột ủng hộ những ai mình tin và thấy rằng họ hết lòng vì dân. Họa chăng xuất
hiện ông tri huyện “cầu sập hình chữ V” chắc có lẽ dân sẽ kéo tới trụ sở của ông
để đề nghị ông ra tận nơi cầu sập để thưởng thức, chiêm ngưỡng và thử qua lại
trên chiếc cầu mà “bộ não điêu luyện” của ông đã tạo hình chữ V cho nó. Dân có
theo sát như thế thì quan mới không dám làm liều, làm càng, làm cẩu thả.
Thì lại thích đổ thừa
Câu chuyện “cầu sập
chữ V”, hay đường Trường Chinh “cong mềm mại” chỉ là một trong số ít những trường
hợp thoái thác trách nhiệm mà không ít quan chức nhà mình mắc phải. Chẳng biết
vì tâm lý, văn hóa “thích đổ lỗi” cho người khác của người phương Đông, hay vì
các ngài làm quan bất lực và vô trách nhiệm lại hèn nhát mà khiến các ngài hở một
chút là đi méc (tức báo cáo cấp trên), hoặc đổ thừa và chuyển đổi trách nhiệm
(chờ cấp trên giải quyết; cấp trên chỉ thị sao làm vậy).
Một người bạn hỏi
tôi “mày hay đi đây đi đó, thế có nước nào mắc bệnh quy trình và nghiện ‘cấp
trên’ như nước nhà mình?” Thằng bạn hỏi đểu vậy thôi, chứ chính nó cũng biết chẳng
có nơi nào như thế. Năm ngoái nhiều bác sĩ làm vấy bẩn cả ngành y khi cẩu thả
trong việc tiêm vắc-xin cho trẻ khiến các em thiệt mạng. Dư luận đặt câu hỏi
cho sở y tế, thì sở bảo “chờ thẩm định và quyết định của Bộ Y tế”. Trong khi bản
thân sở quản lý trực tiếp nhân viên của mình.
Thế mới lạ đời!
Hay như mấy ông tài
xế xe tải dạo này phản ánh liên tục tình trạng bị cảnh sát giao thông làm khó
dù họ chẳng có lỗi gì. Cục Đăng kiểm và Cảnh sát giao thông làm việc mâu thuẫn.
Giấy phép tải trọng của ông Cục cấp, nhưng mấy bác công an lại “lắc đầu không
chịu”. Người khổ chính là mấy bác tài phải chạy ngày chạy đêm, nay vô cớ bị
giam bằng lái mất miếng cơm manh áo cho cả gia đình. Cầm tờ đơn khiếu nại lên,
rồi lại thở dài vì chẳng biết đi đâu để kiện, bởi hỏi bên công an thì đơn được
chuyển qua Cục Đăng kiểm và ngược lại. Phía nhà bên bất chợt mở bài hát “Kiếp đỏ
đen” – dù chẳng chơi bài, mà làm ăn lương thiện – nhưng phận đời cũng thảm chẳng
khác những đứa chụm đầu chúi mặt vào sòng bài. Thật là chua chát đến căm phẫn.
Tâm lý thích đổ thừa
còn thể hiện sự bất lực trong phản biện chính sách của các quan. Nhấp ly cà phê
đen không một chút đường, đứa bạn tôi chém gió thành bão, nhưng nghe rõ là có
lý: “Mấy năm nay không hiểu đồ ăn thức uống Việt Nam có vấn đề gì mà các bác
làm chính sách cứ phát ngôn lung tung, chỉ tội làm cho dư luận ném đá chạy
không kịp”. Hết dự luật “xe chính chủ” rồi lại mở phố đèn đỏ; nhập xe túc túc
(Thái Lan) về làm du lịch; hay gần nhất là có vị giáo sư tiến sĩ hẳn hoi thẳng
thắn kêu gọi chấp nhận việc “chạy chức” với lập luận khiến người ta không thể
tin ông là tiến sĩ: “Obama, Putin cũng mua chức huống chi là mình”. À quên, cái
danh tiến sĩ mà ông đang có, chắc cũng “mua” mà được, nên chẳng biết chấp đường
nào. Trớ trêu cho người “làm thật học thật” mà nhà nghèo, nên đành để chức cho
những người giàu tiền lắm của đứng ra mua và điều hành nhiều công việc của quốc
gia.
Các bác cứ phát ngôn
vô thưởng cô phạt, để rồi dân phản biện thì lại đổ thừa. Chẳng biết đến khi nào
mới có người dám làm dám chịu để dân có chỗ nhờ?
Cao Huy Huân
*****
Đường Cong Mềm Mại!
ReplyDeleteĐường cong thì mặc đường cong
Dân đen đau khổ đi vòng, mặc dân
Đảng ta chỉ biết, chỉ cần
Nhà quan to lớn vẫn còn y nguyên!
Mặc dân ăn nói xỏ xiên
Mặc dân nhìn thẳng, ngó nghiêng con đường
Trường Chinh vẫn cứ đường cong
Dân đen thoải mái đi vòng dân ơi!
Đảng ta, cái đảng chịu chơi
Dân ngu cứ oán, đảng ta cứ làm
Thằng nào ăn nói làm xàm
Côn an hốt cốt, là xong chuyện đời!
Đảng ta cái đảng bán trời
Không khao hà bá, không mời thiên lôi!
Hoàng Hạc