Không có gì "phê" hơn là được cho không món gì đó.
Giao dịch một chiều - như ăn thử phô mai tại siêu thị hay dùng thử website miễn phí - cảm giác như bạn được cởi giày ra sau một ngày làm việc dài. Rất thỏa mãn và không hề cảm thấy ngại ngần tội lỗi gì.
Tại sao lại không? Các nhà nghiên cứu nói rằng những người khéo nghĩ luôn tìm cách chi trả cho hàng hóa, dịch vụ càng ít càng tốt.
Tất nhiên, lý lẽ cũng có thể bị tan biến trong cơn cuồng mua sắm như Ngày thứ Sáu Đen, nhưng ý tưởng về căn bản vẫn là vậy. Tại sao phải phí tiền vào thứ mà bạn có thể xài miễn phí?
Nhưng văn hóa tiền boa trên khắp thế giới vẫn tồn tại.
Nó đem lại thêm thu nhập cho nhân viên nhà hàng, nhân viên khuân vác ở khách sạn, thợ làm tóc, thợ làm móng tay, tài xế và nhiều nghề khác.
Khoản tiền thưởng này đến từ những vị khách hàng hào phóng hoặc ngượng nghịu muốn tưởng thưởng khi được phục vụ chu đáo.
Văn hóa tiền tip nay đã bước qua kỷ nguyên mới.
Với những doanh nhân trẻ trên trang web tường thuật chơi game trực tuyến Twitch mà công việc là tự quay phim quá trình chơi game của mình và phát cho khán giả xem trực tiếp, thì tiền boa với họ là tất cả.
Hàng ngàn người làm nghề giải trí điện tử đã sống thoải mái nhờ cách này.
Những người thành công nhất tiếp cận tới hàng trăm ngàn khán giả mỗi ngày. Với họ, khoản tiền tự nguyện chi cho các trận thắng giải thậm chí có thể giúp họ trở thành triệu phú.
Xu hướng người xem vô danh cho tiền tip tuy gần như chắc chắn sẽ không được đền đáp lại gì, đã tiết lộ yếu tố tâm lý phức tạp đằng sau những nền tảng đang bùng phát này.
Johnny MacDonald có hơn 2.000 người theo dõi hàng tháng, và nhận được tiền boa gần như bất cứ khi nào anh lên mạng chơi game.
Bằng cách kết nối với người xem, những người làm nghề tường thuật trên Twitch đã khiến người hâm mộ lẽ ra chỉ thích xem miễn phí thì nay sẵn sàng chi tiền.
Tiền boa thời 2.0
Khi ra đời, Twitch là một nhánh của Justin.tv, trang web cho phép mọi người phát trực tiếp video của mình để tương tác với khán giả.
Mảng trực tiếp chơi video game phát triển chậm chạp, cho nên vào 2014, Twitch được đem bán lại cho Amazon với giá một tỷ đô la Mỹ.
Từ đó, cộng đồng có vẻ như khá kín đáo đã chuyển mình trở thành đấu trường chính cho giới giải trí và khán giả của họ.
Tới tháng 7/2018, trên Twitch đã đăng tải khoảng 775 triệu giờ video, nhiều gấp đôi mảng nội dung phát trực tiếp trên Youtube.
Vào bất kỳ lúc nào cũng có hơn một triệu người xem Twitch và khoảng 3 triệu người đã xuất hiện trực tiếp trên Twitch mỗi tháng.
Để bạn dễ hình dung, thì các chương trình truyền hình lớn nhất trên thế giới thu hút khoảng 18 triệu người xem.
Chương trình trực tiếp trên Twitch thường có nội dung tương tự nhau.
Màn hình thể hiện nội dung chính trong game, còn gương mặt người chơi nằm ở một góc màn hình.
Có một cột bình luận và câu hỏi của người xem cuộn liên tục xuống bên phải màn hình; người phát hình trực tiếp sẽ vừa chơi game vừa phản hồi qua micro.
Nếu người xem là đăng ký thuê bao - nghĩa là đăng ký chi trả hàng tháng; khoản tiền thuê bao sẽ được phân chia giữa người thực hiện chương trình và Twitch - thì sẽ có rất nhiều thông báo hiện trên màn hình.
Thường thì người biểu diễn sẽ cảm ơn người xem và khuyến khích họ nhấn nút thể hiện thái độ.
Các khách hàng thuê bao thường được sử dụng các icon biểu cảm đặc biệt, là một dạng thẻ đặc biệt xuất hiện kế bên tên họ, và trên hết là họ sẽ được người thực hiện chương trình hô tên trực tiếp.
Phí thuê bao có mức cao nhất là 25 đô la Mỹ một tháng, trong khi đa số sẽ chọn gói cơ bản 4,99 đô la Mỹ.
Thế nhưng tiền boa thì không giới hạn. Chỉ với vài cú nhấp chuột, người xem có thể quăng hàng trăm hoặc hàng ngàn đô la cho người biểu diễn mà họ yêu thích, nhằm tạo những phản ứng phấn khích cực độ trên màn hình.
"Họ muốn người chơi phải hét lên, gào lên để cảm ơn họ," Ali Moiz, Giám đốc điều hành của công ty phần mềm Streamlabs chuyên về dịch vụ tiền boa cho biết.
"Tôi đã thấy cảnh các cô gái khóc. Chúng tôi đã thấy mọi người té khỏi ghế. Chúng tôi chứng kiến mọi người hít đất khi họ kiếm được 100 đô la."
Công ty của Moiz đã thực hiện các giao dịch tiền tip 257 triệu đô la từ năm 2014, và ông cho biết những người cho tiền boa muốn được cảm ơn.
Lauren "Bueshang" Kirkham điêu khắc chiếc mặt nạ chính xác về chi tiết giải phẫu học trong buổi biểu diễn của cô trên Twitch
"Họ muốn được công nhận từ người người biểu diễn yêu thích, như kiểu 'Tôi không phải kẻ vô danh, tôi không phải chẳng là ai hết, tôi có tồn tại'," ông nói.
"Đó là lý do một số người đóng góp những khoản tiền nhiều khủng khiếp. Có người chi khoảng 100.000 đô la Mỹ mỗi năm."
Chiêu trò để có tiền
Với những người biểu diễn, để thành công thì họ cần hiểu rõ tâm lý người hâm mộ. Họ phải biết cách làm chương trình với nội dung đặc thù, hấp dẫn mới có thể kiếm được tiền.
Thay vì chơi trò chơi của riêng mình, John "JohnnyBoi_i" MacDonald bình luận phân tích về trò chơi Rocket League, một game giống với trò chơi đá bóng, trong các buổi phát live của mình.
Anh thu hút khoảng 800 đến 2.000 người xem mỗi khi anh mời các tay chơi chuyên nghiệp thi đấu trên kênh của mình, trong lúc anh sẽ bình luận về diễn biến trận đấu từ nhà, ở gần Glasgow, Scotland.
MacDonald đã có hơn 2.000 người đăng ký thuê bao và nhận được tiền boa gần như liên tục mỗi khi anh phát chương trình.
Số lượng các tin nhắn trò chuyện anh nhận được quá nhiều, cho nên khó ai mà thu hút được sự chú ý của anh. Thế là người xem sẽ thường kèm theo tin nhắn một chút tiền boa. Bằng cách này, chắc chắn là MacDonald sẽ phản hồi.
"Rất nhiều người sử dụng cách này để câu hỏi của họ được xem đến, hoặc để lời nói đùa của họ được chú ý tới," anh cho biết. "Đó là khi cuộc chiến tiền tip sẽ diễn ra giữa những người xem với nhau trong việc khi họ cố gắng trở thành người cho tiền tip hàng đầu."
Theo Moiz, hầu hết những người biểu diễn đều đặn sẽ kiếm được khoản tiền tip gần như tương tương với khoản tiền mà người xem đăng ký thuê bao trả hàng tháng. Cho nên được người hâm mộ cho tiền tip, cùng với việc kiếm tiền từ người đăng ký thuê bao, dĩ nhiên là lợi ích lớn nhất họ có được.
Tuy nhiên, việc này dễ khiến người xem hiểu nhầm về khoản tiền giao dịch.
"Người hâm mộ muốn trở thành một phần trong thế giới của người nổi tiếng mà họ yêu mến," Moiz nói. "Vì vậy họ vung tiền để được gần thế giới đó hơn. Tôi không nghĩ rằng họ chi tiền chỉ để ủng hộ người chơi."
Michael Lynn, giáo sư về quản lý ngành hàng thực phẩm và thức uống tại Đại học Cornell và là một chuyên gia hàng đầu nghiên cứu về tiền tip mô tả một trong ba yếu tố quan trọng nhất khuyến khích mọi người chi tiền boa - dựa theo một nghiên cứu của Marcus Kunter trên Tạp chí Nghiên cứu Kinh doanh (Journal of Business Research) - đó là thu nhập, mức độ công bằng theo ý họ, và để tránh cảm giác tội lỗi.
Thu nhập thì dễ hiểu. Người nào càng giàu có thì càng cảm thấy ít xót ruột hơn khi chi tiền.
Tuy nhiên, công bằng lại là cách đo lường chủ quan hơn. Người ta cảm thấy khó chịu khi những gì họ cho đi và được nhận lại không tỷ lệ với nhau, Lynn viết.
Vì vậy, để tránh cảm giác khó chịu tâm lý, nhiều người sẽ muốn đền đáp cho ân huệ họ được hưởng - mà trong trường hợp này là nhiều giờ giải trí miễn phí.
MacDonald, nhà bình luận trò chơi Rocket League, cho biết một số người xem trên Twitch nghĩ về trang web như một cách giải trí thay thế giá rẻ hơn so với đi xem phim ở rạp chẳng hạn.
"Hai mươi giờ xem phim chiếu rạp có thể tốn 199 đô la Mỹ, vì vậy người ta sẽ chi 199 đô la Mỹ đó cho một người biểu diễn trên Twitch, người đem lại cho họ 20 giờ nội dung để xem, và đây có thể coi như sự trao đổi chấp nhận được," anh nhận xét.
Với rất nhiều người xem, tâm lý "căng thẳng" vì xem hàng giờ chương trình giải trí miễn phí cuối cùng cũng khiến họ có nhu cầu trả lại thứ gì đó.
Dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy người xem trên Twitch cảm thấy tội lỗi là lời xin lỗi kèm theo ít tiền boa. Có đoạn viết với nội dung như: "Tôi sạch túi rồi. Xin lỗi tôi không thể cho thêm."
Một số người biểu diễn sẵn sàng tận dụng cảm giác tội lỗi này, MacDonald nói, và họ sẽ cố ý nhắm vào người xem để đòi nhiều tiền hơn, ngỏ ý rằng họ cần phải chi trả các khoản như tiền nhà, hay hóa đơn điện nước.
Anh cho rằng đó là hành động trẻ con. "Nếu họ cần có thêm tiền thì có lẽ họ nên kiếm thêm việc làm khác và nói cho khán giả biết rằng có thể họ sẽ phát trực tiếp chương trình ít hơn."
Jaime Bickford, nữ game thủ chuyên nghiệp đỉnh cao trong trò Rocket League, nhận được số tiền tip từ 1 đô la Mỹ đến 1.000 đô la Mỹ khi cô phát cảnh trực tiếp chơi game biểu diễn.
Cô có những khán giả thường xuyên vào xem mỗi khi cô biểu diễn trực tiếp, và tạo bầu không khí gia đình trong đối thoại.
Là nữ game thủ trên một website chủ yếu là nam giới, Bickford vẫn gặp phải sự thô lỗ và kỳ thị giới tính. Nhưng cộng đồng hâm mộ của cô đã tự điều chỉnh: người xem trung thành thường bước lên kiểm soát phòng chat cho cô, xóa những bình luận tệ hại và chặn những người vượt quá giới hạn. Mối quan hệ là qua lại.
"Tôi luôn luôn là chính mình. Tôi rất cởi mở. Tôi phát trực tiếp từ phòng ngủ, nên điều đó có nghĩa là họ thực sự đang ở trong phòng ngủ cùng tôi," Bickford nói. "Tôi thích đưa mọi người vào cuộc sống của tôi. Cảm giác như mình được hỗ trợ cực kỳ."
Trong khi những kênh chơi game là phổ biến nhất, thì Twitch còn có hàng ngàn người biểu diễn với những nội dung phát trực tiếp khác. Lauren Kirkham từ Victoria, Australia, là người có nickname là "Bueshang", biểu diễn trực tiếp việc cô điêu khắc những mặt nạ hình sọ người với độ chính xác về mặt giải phẫu.
Vào tháng 7/2018, người dùng đã xem trên Twitch khoảng 775 triệu giờ video - gấp đôi mảng phát trực tuyến của Youtube
Twitch không phải nguồn thu nhập chính - cô kiếm tiền hầu hết nhờ bán mặt nạ làm trang phục hoặc các vật phẩm nghệ thuật - vì vậy nhận tiền boa không phải ưu tiên hàng đầu của cô.
Nhưng cô yêu thích việc sử dụng hệ thống này để tán gẫu với khách hàng khi đang làm việc.
Khán giả khuyến khích cô tiếp tục làm việc vào ban đêm khi cô có dự án phải hoàn thành.
Không có sự ủng hộ và đồng hành của họ, Kirkham nói cô sẽ chẳng thể có được thành quả như bây giờ.
Thị trường sôi động
Người biểu diễn trực tiếp với nhóm khán giả nhỏ hơn có thể tìm được mối quan hệ thân thiết và đơn giản hơn với người xem.
Nhưng cơn sốt văn hóa phát sinh trên các kênh lớn nhất đang dần nóng lên, nơi người xem cạnh tranh nhau để thu hút sự chú ý của người biểu diễn.
Việc các kênh nổi tiếng nhất trên Twitch liên tục cập nhật danh sách tiền ủng hộ thường trôi quá nhanh đến mức người biểu diễn không sao đọc kịp.
Người xem phải vung ra số tiền khổng lồ để khiến buổi diễn chững lại.
Những khoản tiền boa này thu hút sự công nhận và ca ngợi của hàng ngàn người, cũng như đưa người tài trợ tiền lên thứ hạng cao hơn trên bảng tổng sắp xã hội của Twitch.
Duy trì địa vị này có thể cực kỳ quan trọng với những người đủ giàu có và hào phóng để làm việc này.
Một biểu tượng nhỏ đặt cạnh tên họ thay đổi khi họ đăng ký tiếp tục theo dõi trong nhiều tháng có vai trò như một món trang sức lấp lánh.
Bạn đã có tên trên bảng dẫn đầu "những nhà tài trợ hàng đầu" chưa? Cảm giác này giống như khi bạn lái xe thể thao đi chơi vậy.
Người xem chú ý đến khoản tiền những người khác chi và thường tỏ ra kính trọng những người đó trong phòng trò chuyện.
Cũng giống như cách mọi người với những nội dung nổi tiếng trên mạng xã hội nhận được lượt "thích", những người chi tiền rộng rãi trên Twitch cũng có chút quyền lực đáng kể.
Tuy nhiên, không giống với thế giới thực, những sự ảnh hưởng này tan biến ngay khi chương trình kết thúc và mọi người rời khỏi máy tính.
Dù họ cho tiền tip vì yêu thích, cảm thấy tội lỗi hay thể hiện cái tôi, với người biểu diễn, kết quả là như nhau.
Thậm chí ở tuổi 25, Bickford bắt đầu nghĩ về viễn cảnh sẽ thường xuyên được đặt hàng để thực hiện công việc này một cách chuyên nghiệp.
Trong vài năm tới, chừng nào cô cảm thấy mình đã chinh phục mọi thứ có thể trong môn thể thao điện tử, cô hy vọng là mình sẽ dừng chơi trực tiếp và thành lập một đội chơi riêng, chuyên nghiệp.
Từ giờ đến lúc đó, cô sẽ tiết kiệm tiền và tìm kiếm các cơ hội đầu tư. Như hàng ngàn người trình diễn trực tiếp trên Twitch ước mơ tìm thấy thành công qua trang web từng có vẻ bất khả này, giấc mơ của cô đã thành hiện thực - một phần là nhờ tiền tip từ người hâm mộ.
"Tôi không bị nợ tiền đi học và tôi đang tiết kiệm tiền, hy vọng sẽ sớm mua được nhà," cô cho biết. "Điều đó thay đổi cuộc đời tôi."
Peter Rubinstein
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.