Trong vùng Istmo de Tehuantepec ở bang Oaxaca phía nam Mexico, có ba giới tính: nữ, nam và muxe.
Ở vùng Istmo de Tehuantepec của Oaxaca, việc chia người bản địa theo truyền thống thành 3 giới tính được coi là hợp lẽ tự nhiên.
"Khi nói chuyện với bạn tôi gọi bằng 'anh' hay 'chị' đây?" Tôi hỏi Lukas Avendaño, người mà sáng nay tôi thấy mặc quần dài mà bây giờ lại mặc váy truyền thống đen enagua thêu hoa rực rỡ. Chúng tôi nói tiếng Tây Ban Nha, danh từ và đại từ đều có giới tính. "Cứ gọi tôi là "cưng" là được rồi," Avendaño cười khúc khích.
Ở đây, tại vùng Istmo de Tehuantepec ở bang Oaxaca phía nam Mexico, có ba giới tính: nữ, nam và muxe (là nam đồng tính). Lọai thứ ba này được đón nhận vui vẻ từ thời kỳ tiền Tây Ban Nha, và thật khó tưởng tượng cuộc sống không có muxe ở đây. Nhưng ở đây người dân nói tiếng Zapotec bản xứ, câu hỏi của tôi chẳng có ý nghĩa gì nhiều.
"Tiếng Zapotec, như tiếng Anh, không có giới tính ngữ pháp. Chỉ có một dạng thức cho tất cả mọi người. Muxe không bao giờ phải tự hỏi: mình mang tính đàn ông hay đàn bà nhiều hơn? Avendaño giải thích.
Buổi lễ Vela de Las Intrepidas diễn ra vào tháng 11 hàng năm tại thị trấn Juchitán de Zaragoza
Tôi dự lễ Vela de Las Intrepidas, là lễ vọng hàng năm của các muxe vào tháng 11 hàng năm ở thị trấn Juchitán de Zaragoza bang Tehuantepec. Quan sát các muxes, tôi thấy kiểu cách mặc của họ không có điểm chung. Có những muxe, giống như phụ nữ địa phương mặc những bộ đồ thêu rất phong phú. Những người khác lại có vẻ thích trang phục kiểu phương Tây hoặc trang phục đống tính. Và một số lại mặc quần áo nam giới, chỉ thể hiện trạng thái của mình qua việc trang điểm đơn giản và bôi móng tay.
"Thật khó để biết ai là muxe. Về cơ bản, chúng ta có thể nói rằng một muxe là một người khi sinh là nam giới, nhưng không hành xử như nam," Avendaño nói.
"Những điều ta biết theo con mắt phương Tây thì người 'cải giới nam thành nữ, đồng tính nam, đồng tính nữ có vẻ thuộc loại 'muxe' này chừng nào còn có một thành phần mạnh mẽ về bản tính sắc tộc," nhà nhân loại học Pablo Céspedes Vargas viết trong bài báo 'Muxe tại nơi làm việc'. Avendaño cũng nhấn mạnh tương tự rằng 'muxe' là một thuật ngữ vùng Zapotec và ta sẽ không thể hiểu được nếu không biết nhiều hơn về văn hóa ở vùng này.
Một số người nói muxe rơi ra từ túi của thánh Vicente Ferrer, vị thánh bảo trợ thị trấn Juchitán, khi thánh qua đây.
Đó là vì khái niệm về muxe chỉ tồn tại ở vùng Istmo de Tehuantepec này, nơi họ là một phần quan trọng của cộng đồng. Một số người nói họ được rơi ra khỏi túi của thánh Vicente Ferrer, khi thánh đi qua thị trấn, có nghĩa là họ được sinh ra dưới một ngôi sao may mắn. Một sự giải thích thứ hai của truyền thuyết là thánh Vicente Ferrer mang ba túi: một túi hạt giống nữ, một túi hạt giống nam và một túi để lẫn hai loại trên. Túi thứ ba bị thủng khi thánh đi qua Juchitán, và đó là lý do vì sao có rất nhiều muxe ở đây.
"Nói ở đây có nhiều muxe là không đúng. Chỉ vì họ được tôn trọng hơn nên họ có thể xuất hiện công khai hơn," Fernando Noé Díaz, một giáo viên tiểu học có nhiều bạn bè muxe, nói. Một người tên là Kika (người không dùng tên họ) đã mời chúng tôi dự lễ vọng (thức đêm cầu nguyện) đêm nay. Ở đây, mỗi muxe được một khoang bày bàn và trang trí, thực phẩm và đồ uống để phục vụ khách hàng. "Tôi đoán các muxe rất được tôn trọng bởi vì họ là một giới mang tính xã hội nhiều hơn là dục tính. Họ có một vai trò quan trọng trong cộng đồng," Noé Díaz nói thêm.
Thị trấn Juchitán nổi tiếng khắp Mexico vì những phụ nữ mạnh mẽ và tự hào. Một số người thậm chí còn gọi đây là chế độ mẫu hệ, là điều không hẳn đúng, nhưng phụ nữ, theo truyền thống, quản lý đồng tiền người đàn ông mang về nhà. (Người ta nói đùa rằng đàn ông ở đây có dương vật ngọt hoặc mặn, có nghĩa là họ hoặc là nông dân hoặc là ngư dân.) Phụ nữ, mặt khác, là để bán những thứ mà đàn ông làm ra, và chợ là nơi hoạt động của họ. Tối nay, theo truyền thống lễ vọng, phụ nữ tặng quà bằng tiền, trong khi đàn ông mang theo các thùng bia.
Fernando Noé Díaz: "Việc cho rằng ở đây có nhiều muxe hơn là không đúng. Chỉ vì họ được tôn trọng hơn, nên họ xuất hiện công khai nhiều hơn".
"Khi người đàn ông ra biển hoặc ở cánh đồng và người phụ nữ ở chợ, sẽ không có ai để chăm sóc việc nhà và gia đình. Vì vậy muxe xuất hiện," Noé Díaz giải thích. "Một số người thậm chí còn nói rằng sẽ là một phước lành cho một người mẹ có một con trai muxe để nó giúp bà ở nhà và giúp các anh chị em nó. Ngoài ra, các muxe không được phép có mối quan hệ lâu dài hoặc kết hôn để họ có thể ở với mẹ khi mẹ già yếu."
Tại buổi lễ, các bà mẹ là người phục vụ thức ăn ở mỗi bàn của từng muxe. Mẹ của Kika đang kiểm tra để không ai đói, và các thành viên trong gia đình trẻ này đưa cho tôi một chai bia mới vì chai của tôi sắp hết. Nhưng Kika không muốn hiến mình cho việc nhà, là việc truyền thống của muxe, cùng với việc thủ công và bán hàng ở chợ. 'Cô' có một cửa hàng thẩm mỹ ở trung tâm thị trấn. Felina cũng vậy, 'cô' điều hành một nhóm muxe 'Những người không sợ nguy hiểm', nhóm tổ chức sự kiện đêm nay.
Rất nhiều muxe làm việc cho việc chuẩn bị các lễ hội truyền thống, chúng là một phần quan trọng của nền kinh tế địa phương.
Theo Noé Díaz, rất nhiều muxe làm việc chuẩn bị cho các lễ hội truyền thống, một phần quan trọng của nền kinh tế địa phương. Họ làm các trang phục và đồ trang trí cho lễ vọng, lễ rửa tội, lễ ban thánh thể, quinceañeras (tiệc mừng sinh được 15 ngày) và đám cưới. Noé Díaz cũng biết những người muxe hoạt động trong nghệ thuật và thủ công mỹ nghệ để bán hàng ở chợ. Một người bạn muxe là giáo viên tiểu học.
Avendaño là một diễn viên và đạo diễn, người đi khắp thế giới với chương trình biểu diễn của mình về việc là một muxe. Việc trình diễn nhấn mạnh vào phần Công Giáo của bản sắc muxe.
"Muxe luôn có vai trò quan trọng trong giáo hội Công giáo địa phương. Họ có nhiệm vụ chuẩn bị cho trang trí nhà thờ. Ở Tehuantepec, thị trấn quê tôi, các muxe có hội huynh đệ của riêng họ trong giáo hội,"Avendaño nói, và giải thích rằng Giáo Hội đã hỗ trợ một cách khôn ngoan cho truyền thống của ba giới tính mà nó là mạnh và ăn sâu trong văn hóa địa phương.
Muxe cũng đóng một vai trò quan trọng trong Giáo Hội Công Giáo địa phương, làm đồ trang trí cho các lễ rửa tội phép báp têm và đám cưới.
Lễ kỷ niệm ngày hôm nay bắt đầu với một thánh lễ tôn vinh các muxe tại nhà thờ địa phương Vicente Ferrer.
"Đức Chúa Trời tạo ra đàn bà và đàn ông, nhưng Người cũng tạo ra bản chất con người, và - xin Người tha thứ cho con nếu con làm Người giận - có thể là thiên nhiên do Người tạo ra đã quyết định ai là con người. Và ở giữa dân chúng, có những người đồng tính và điều này hoàn toàn là tự nhiên," 'Padre Panchito' (biệt danh của linh mục giáo xứ Arturo Francisco Herrera González) nói trong khi ông thuyết giáo. "Đức Chúa Trời tạo ra chúng ta theo hình ảnh của Người, và mỗi người trong chúng ta là duy nhất. Không có hai cá nhân giống hệt nhau và chúng ta phải tôn trọng điều đó," ông nói.
Sau buổi lễ, đám rước truyền thống bắt đầu qua các con phố của thị trấn. Dẫn đầu là một ban nhạc và một tốp muxe cầm nến. Đằng sau họ, có nhiều muxe trong xe ô tô, xe tải có trang trí hoa, bóng bay và giấy màu. Nhưng điểm nổi bật trong ngày là bữa tiệc ban đêm bên ngoài thị trấn. Có ba sân khấu và những loa lớn. Rất đông người; phụ nữ, đàn ông và trẻ em. Mọi người đều mặc quần áo địa phương: phụ nữ trong enaguas và áo thêu được gọi là huipile; đàn ông mặc sơ mi trắng guayabera. Tất cả đều được chào đón trên sân khấu bởi một muxe, mà năm nay là 'la canordomo', người tổ chức chính của buổi lễ, với người đi kèm là một mayate. Các mayate là những người đàn ông có quan hệ tình dục với muxe, nhưng không phải muxe và không được coi là đồng tính (gay).
"Một sự khác biệt quan trọng với văn hóa tình dục đô thị phương Tây là đối với người Zapotecs thì chỉ có mối quan hệ tình dục giữa một muxe và một người đàn ông dị tính (bình thường) mới có ý nghĩa. Các mối quan hệ giữa các muxe hoặc giữa một muxe và một người đàn ông đồng tính (gay) là không có ý nghĩa gì, thậm chí là kỳ lạ. Sẽ không có muxe nào ngủ với một người đàn ông tự coi mình là gay," Marinella Miano Borruso viết trong một bài báo 'Giữa địa phương và toàn cầu. Muxe thế kỷ 21'. "Xã hội Zapotec nói chung không quan niệm một người đàn ông có quan hệ với một muxe là một gay, tình trạng dị tính (bình thường) của người đó không bị nghi ngờ."
Đối với cộng đồng người đồng tính Mexico và quốc tế, thị trấn Juchitán đã trở thành biểu tượng của sự khoan dung.
Theo Miano Borruso, về mặt lịch sử các muxe không nhất thiết phải là gay. Có những trường hợp họ là dị tính, lưỡng tính hoặc vô tính. "Theo truyền thống, việc là muxe không phụ thuộc vào khuynh hướng tình dục. Đó là một giới tính văn hóa, một chức năng xã hội và bản sắc, nhưng không phải là đặc tính về sự ham muốn," bà giải thích trong cuốn sách 'Đàn ông, đàn bà và muxe ở Istmo de Tehuantepec' của mình.
Tuy nhiên, tất cả các muxe mà tôi đã nói chuyện tại buổi lễ đều tự coi mình là đồng tính hoặc là một người phụ nữ sinh ra với cơ thể nam giới. Một số biến đổi bản thân bằng liệu pháp hormon và cấy ghép. Trong cuộc thi Nữ Hoàng Muxe hàng năm, là một phần của buổi lễ, tôi nhận thấy nhiều người trong số họ có ngực nhân tạo. "Đó là một điều mới. Bộ ngực giả không làm cho một muxe có tính muxe hơn," Noé Díaz nhận xét.
Muxe cũng tham gia vào cuộc đấu tranh cho quyền của LGBT (viết tắt của các dạng đồng tính). Amaranta Gómez Regalado, một muxe từ Juchitán, là một ứng viên địa phương trong cuộc bầu cử cho Quốc hội Mexico. Mặc dù 'bà' không có đủ số phiếu bầu, nhưng bà trở nên nổi tiếng là ứng cử viên chuyển giới đầu tiên của Mexico. Bà vẫn tham gia chính trị, đặc biệt là trong các chiến dịch chống chứng sợ đồng tính và phòng chống HIV/AIDS.
"Thay vì hiến cuộc sống của chúng tôi để thêu, làm thủ công mỹ nghệ hoặc bán hàng đường phố, thì ngày càng có nhiều người trong chúng tôi học đại học," Felina nói. "Nếu chúng tôi, các con gái của thánh St Vicente, không đấu tranh cho quyền lợi của mình, thì ai sẽ làm?"
Tuy nhiên, nhìn chung người Mexico là mập mờ về tình cảm và thái độ với đồng tính luyến ái. Một mặt, Mexico City là thủ đô Mỹ Latinh đầu tiên hợp pháp hóa hôn nhân đồng tính. Tuy nhiên, Mexico phải chịu một tỷ lệ cao nhất về tội phạm chống cộng đồng LGBT trên thế giới, với 202 người bị sát hại do sợ đồng tính trong khoảng 1/2014 đến 12/2016 - tương đương với 3 đến 4 ngày lại có 1 vụ án mạng.
Đối với cộng đồng người đồng tính Mexico và quốc tế, thị trấn Juchitán trở thành một thiên đường kỳ lạ và một biểu tượng khoan dung. Mặc dù một số dân địa phương vẫn phân biệt đối xử với muxe, và cộng đồng muxe nói chung có ít cơ hội học tập và kiếm việc làm, nhưng việc phân chia có tính địa phương và truyền thống thành 3 giới tính, coi đó một cách tự nhiên và truyền thống đã truyền cảm hứng cho các LGBT trên toàn thế giới - và muxe cũng biết về việc này.
"Chúng tôi dành đêm nay không chỉ riêng cho muxe," họ nói trên sân khấu. "Đó cũng là đêm của bạn, cho tất cả những người đồng tính, không chỉ cho những người ở bang Oaxaca, mà còn cho tất cả những người đồng tính trên khắp thế giới. Thị trấn Juchitán mở cửa cho tất cả các bạn."
Ola Synowiec
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.